زمین شناسی و خاستگاه کانه زایی مس در کانسار دهنه، شمال خاور زنجان

کانسار مس دهنه در فاصله 84 کیلومتری شمال خاور زنجان، در پهنه البرز باختری- آذربایجان و زیرپهنه طارم قرارگرفته است. سنگ های رخنمون یافته در منطقه دهنه، مجموعه ای از سنگ های آتشفشانی و آتشفشانی- رسوبی ائوسن (معادل سازند کرج) شامل واحدهای توف و گدازه های بازالت پورفیری و بازالت آمیگدالوئیدال هستند. بررسی های ژئوشیمیایی نشان می دهد که سنگ های آتشفشانی منطقه دهنه دارای ترکیب بازالتی با ماهیت شوشونیتی بوده و در محیط زمین ساختی مرتبط با فرورانش تشکیل شده اند. کانه زایی مس در منطقه دهنه به صورت رگه- رگچه ای در درون واحدهای گدازه بازالتی رخ داده است. بر اساس بررسی های میکروسکوپی انجام شده، کانه های موجود در منطقه مورد بررسی شامل مس طبیعی، نقره طبیعی، کوپریت و به مقدار کمتر مالاکیت و آزوریت است. عمده ترین دگرسانی های موجود در این منطقه شامل کربناتی ، کلریتی- اپیدوتی، سریسیتی و زئولیتی است. بافت کانه ها شامل رگه - رگچه ای، پرکننده فضای خالی، بازماندی (جزیره ای) و جانشینی است. بررسی های انجام شده در محدوده دهنه نشان می دهد که فرایند دیاژنز و دگرگونی تدفینی در توالی آتشفشانی میزبان کانه زایی، سبب ایجاد سیال های نسبتا داغ شده است که با چرخش این سیالات، مس و نقره از سنگ های آتشفشانی و آتشفشانی- رسوبی ائوسن شسته شده و تحت شرایط اکسیدی در واحد های بازالتی ته نشست شده اند. در ادامه و در اثر فرایندهای سوپرژن و هوازدگی، کانی های معدنی اولیه (مس طبیعی) به کانی های ثانویه از جمله کوپریت، مالاکیت و آزوریت تبدیل شده اند. با توجه به نوع سنگ میزبان، کانی شناسی و دگرسانی می توان اظهار داشت که کانه زایی مس در کانسار دهنه شباهت زیادی با کانسارهای مس مرتبط با سنگ های بازالتی (نوع میشیگان) دارد.