بررسی و تحلیل انتقادی «رساله های فارسی فرصت الدوله شیرازی درباره بلاغت و انشا»

فرصت الدوله شیرازی که از عالمان و شاعران بزرگ ایران عصر قاجار بوده، مطالبی را به زبان فارسی در زمینه علوم ادبی به رشته تحریر درآورده است که در قالب چند رساله (در علم: معانی، بیان، معما، و انشا) در یکی از کتابهای خطی او به نام دریای کبیر گنجانده شده اند. با توجه به اینکه روش کتابهای ادبی در چند صد سال اخیر نظر در کتابهای گذشتگان، و کوشش در درس دادن، فراگرفتن، و بازگفتن آنهاست، به نظر می رسد مطالب این رساله ها نیز برگرفته یا خلاصه ای از آثاری است که سالها پیش از دوران حیات فرصت الدوله، در سرزمین هند نوشته شده است. این امر علاوه بر اینکه نشان دهنده رواج کتابهای اهالی هندوستان با موضوعهای بلاغت و انشا در عصر فرصت الدوله است، ضمنا تاکیدی است بر اینکه جریان بلاغت فارسی تا روزگار فرصت الدوله همچنان از نوآوری به دور بوده است. رعایت اختصار و سادگی در بیان مباحث از جانب مولف و نبود اغتشاش و پراکندگی در تقسیم بندی ها از ویژگی های رسایل مورد بحث است.