دیگری و نقش آن در گفتمان مولانا

«دیگری»، از موضوعات مهم طرح شده در حوزه های مطالعات فرهنگی، فلسفی، انسان شناختی و نشانه- معناشناسی است. یکی از مباحث اصلی گفتمان عرفانی شرق، «دیگری» است و اصولا در تمام عرفان مساله مهم، نگاه کردن از منظر «دیگری» است. مساله «دیگری»، از ویژگی های شاخص گفتمان عرفانی و فرهنگی مولانا نیز به شمار می آید. در گفتمان مولانا، دیگری در کارکردهای مختلف گفتمانی نمود می یابد و پیوسته تعاملی میان دیگری و من برقرار می شود. مساله مهم این است که این تعامل، چگونه تحقق می یابد و چه طور در شکل دهی به معنا دخالت می کند. بر اساس این، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که چگونه و بر اساس کدام کارکردهای گفتمانی، تعامل میان دیگری و من تحقق می پذیرد و این تعامل در قالب چه گفتمانی طرح و نمایه می گردد. در واقع، هدف مقاله، تبیین ویژگی های نظام «دیگر محور» و چگونگی تحقق آن، در دو نمونه از غزل های مولانا و بررسی نقش آن در شکل دهی به فضاهای فرهنگی و ارزشی است. فرضیه ما این است که در غزل مولانا «دیگری» حضوری متمرکز دارد و مرکز انرژی ها است. اما این وجه متمرکز، در فرایندی تطبیقی حضور خود را به صورت متکثر به تمام فضا تسری می دهد و با ارتقای پایگاه حضوری من، ابژه ها و سوژه ها، وضعیتی استعلایی را رقم می زند. این وضعیت، برآیند حضور بنیادی دیگری دیگری ها (فرامن) است که همه عوامل گفتمانی در پیوند با او معنا و ارزش می یابند.