نظریه اعتقادی در روابط بین الملل

نظریه انتقادی بخشی از نظریه نئومارکسیستی و رهیافت نوینی است به علوم انسانی، علوم اجتماعی و فلسفه که منشا آن به موسسه تحقیقات اجتماعی در شهر فرانکفورت آلمان بازمی گردد. در رشته روابط بین الملل نیز این نظریه از دهه 1960 و 1970 به تدریج اهمیت فزاینده ای پیدا کرد. کوشش زیادی شده تا نشان داده شود که چگونه نظریه انتقادی می تواند در گسترش تجزیه و تحلیل فراواقع گرایانه روابط بین الملل به کار گرفته شود. در این میان رابرت کاکس از پیشگامان این نگرش تلقی می شود. نظریه انتقادی حقایق را به همان شیوه ای که رهیافت سنتی می نگرد، نگاه نمی کند، بلکه از دید نظریه پردازان انتقادی، حقایق محصول چارچوب های اجتماعی و تاریخی خاصی هستند. بر همین اساس است که رهایی بخشی وظیفه اصلی و اولیه نظریه انتقادی است. در واقع رابرت کاکس تمایزی میان دانش حل مشکل و دانش رهایی بخشی قائل می شود. او معتقد است که نظریه هایی چون واقع گرایی مبتنی بر حل مساله، اصل جزمی ثابتی است که جهان واقع گرا با تاریخی که در بستر جنگ سرد شکل عینی به خود گرفته است تقریبا چیزی بیش از توجه به دفاع از قدرت آمریکا به عنوان سنگر اصلی حفظ نظم نبوده است. در حالی که نظریه انتقادی با این فرض آغاز می شود که نظریه، اغلب در شرایط خاص زمانی و مکانی شکل گرفته است. نظریه، همچون تمامی انواع دانش، نیازمند آن است که نفوذ اجتماعی، فرهنگی و سیاسی زمینه آن را فراهم کند و یکی از عمده ترین وظایف نظریه انتقادی، فاش کردن این اثر است. نظریه انتقادی اگر بتواند رابطه میان اقتصاد جهانی سرمایه داری و نظام دولت های دارای حاکمیت را در درون یک چشم انداز نظری بیان کند، یک گام فراتر از واقع گرایی و مارکسیسم گذارده است. رابرت کاکس و آندرو لینک لیتر تلاش هایی را برای توضیح این رابطه در درون یک ماتریالیسم تاریخی تجدید بنا شده، انجام داده اند.