بررسی اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد ژنوتیپ های امیدبخش پنبه (Gossypium hirsutum L.)

به منظور مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد ژنوتیپ های امیدبخش پنبه (Gossypium hirsutum L.)، ده ژنوتیپ جدید پنبه در 12 محیط آزمایشی و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش در مدت دو سال (1393 و 1394) و در شش منطقه (هاشم آباد و کارکنده، داراب، مغان، ارومیه و گرمسار) به مورد اجرا در آمد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب اثر مستقل سال، مکان و ژنوتیپ و همچنین اثرات متقابل دوگانه و سه گانه (سال × مکان× ژنوتیپ) بر عملکرد، تعداد غوزه، وزن غوزه، زودرسی و تعداد شاخه رویا در سطح احتمال یک درصد معنی دار بودند. با توجه به نتایج مقایسه میانگین مرکب داده ها در سطح سال و مکان های آزمایشی، ژنوتیپ K8802 با عملکرد 3691 کیلوگرم در هکتار در رتبه نخست قرار داشت. ژنوتیپ های پایدار شناسایی شده بر اساس پارامترهای ضریب تغییرات، واریانس محیطی و روش ابرهارت و راسل کاملا مشابه بود، اما تعداد ژنوتیپ های پایدار شناسایی شده بر اساس روش های مذکور کمتر از روش فینلی و ویلکینسون بود. دامنه تشابه نتایج گزینش ژنوتیپ های پایدار بر اساس شاخص های مختلف پایداری از 67 تا 100 درصد متغیر و ضرایب همبستگی عملکرد با شاخص های پایداری (بجز ضریب رگرسیون) از لحاظ آماری معنی دار بود. بر اساس نتایج این تحقیق، ژنوتیپ NSK847 در مرحله نخست و ژنوتیپ های GKTB113 و SKSH-249 بعنوان ژنوتیپ های پایدار با سازگاری و عملکرد مناسب جهت آزادسازی و استفاده در برنامه های به نژادی کشور شناسایی شدند.