بررسی نظام پیمون در معماری هخامنشی: مطالعه ی موردی کاخ آپادانا و صد ستون1

دوره ی هخامنشی یکی از اعصار طلایی فرهنگ و تمدن ایرانی است که در آن هنر و معماری اعتلا پیدا می کند. در این دوره ی معماری هخامنشی با تکیه بر میراث سایر تمدن های باستان، به ترکیبی نوین و پیشرفته در استفاده از پیمون دست یافت که پیش از آن، هرگز مشاهده نشده بود؛ و آن مشتمل بر استفاده از شبکه بندی پنهان و خشت به عنوان پیمون است. متاسفانه ابهامات اساسی در ارتباط با شکل گیری و سیر تحول و تغییرات پیمون معماری دوره های مختلف تاریخی ایران وجود دارد. تمرکز این پژوهش برروی مطالعه ی روشمند نظام پیمون در معماری هخامنشی تخت جمشید است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی تاریخی-تحلیلی است که جمع آوری اطلاعات آن با استفاده از اسناد و نقشه های کتابخانه ای، مشاهده و ثبت میدانی و روش تحلیل و آنالیز اطلاعات هم به کمک نرم افزار متلب و اتوکد صورت گرفته است. این پژوهش در راستای پاسخ به پرسش هایی هم چون: مبانی شکل گیری نظام پیمون هخامنشی، میزان تاثیرپذیری معماری این دوره از نظام های رایج پیمون و بررسی پیمون رایج در دو کاخ آپادانا و صدستون می باشد. نتایج حاصل از بررسی ها، نشان می دهد که اساس نظام پیمون هخامنشی بر پایه ی پیمون خشتی و ابعاد استاندارد خشت های متداول این دوره (13×33×33 سانتی متری) شکل گرفته است؛ همچنین، این نظام تحت تاثیر نظام پیمون خشتی رایج در بابل و نیز متاثر از واحدهای اندازه گیری طول در یونان بوده است. پیمون رایج در این دو کاخ «ذراع شاهی» و «ذراع» است که در ارتباط مستقیم با کاربری کاخ ها مورد استفاده بوده است. نظام پیمون در معماری تخت جمشید سنتی ترکیبی از پیمون خشتی بابلی و واحدهای اندازه گیری یونانی است. این نظام به کمک روش شبکه بندی مصری برروی پلان اجرا شده است و سنتی کاملا ترکیبی، اما مستقل از سایر نظام های پیمون است.برآیند این تحقیق، هرگونه مطالعات پیشین در زمینه ی پیمون هخامنشی توسط مایکل رف و فردریش کرفتر را مردود می شمارد.