بازشناسی شعر و اندیشه مشرقی شیرازی

چکیده حکیم حسن مشرقی شیرازی از عرفای شیعی و از سخن سرایان اواخر قرن دهم و نیمه اول قرن یازدهم ه.ق است که در هیچ یک از تذکره ها مطلبی در باره او نیامده است. مجموعه آثار مشرقی شیرازی در یک دیوان گردآوری شده که تاکنون به چاپ نرسیده است، کلیات وی شامل 9 کتاب و حدود 23 هزار بیت است. مضامین اشعار مشرقی عرفان، حکمت، موعظه، اخلاق، مدح ائمه اطهار(ع) و... است که در قالب های غزل، مثنوی، قصیده، رباعی و قطعه سروده شده است؛ حکیم حسن مشرقی کتاب «شبستان انس» را در بحر بوستان سعدی و کتاب «شمس المشرقین» را در بحر تحفه العراقین خاقانی با مضامین عارفانه و اخلاقی سروده است. در این مقاله با روش مطالعه اسنادی، به بررسی اجمالی زندگی و آرای مشرقی پرداخته شده، در ابتدا زندگی مشرقی و سپس آثار او معرفی گردیده و پس از آن، اندیشه های او و ویژگی های زبانی و سبکی دیوانش، به ویژه دیدگاه های عرفانی وی که در عرفان نظری، متاثر از افکار ابن عربی است بررسی و بازشناسی شده است؛ این پژوهش می تواند راهی را برای شناساندن ارزش ادبی «دیوان مشرقی» باز کند.