سیر پیشرفت و گرایش طرح های شهری جمهوری اسلامی ایران (پروژه های اجرا شده تهران از 1360 تا 1395)

هدف این مقاله، برآوردی از دیدگاه صاحب نظران در شناسایی طرح های شهری شاخص و اجرا شده تهران در دوره جمهوری اسلامی است. باوجود نقدهای مکرر به نظام طرح های شهری تهران، پیشرفت و گرایش این طرح ها در دوره های اخیر کمتر از شکست آن ها به صورت روشمند بررسی شده است. پرسش این است که این طرح ها چگونه قابل دسته بندی و ارزیابی هستند؟ گرایش طرح های موفق شهری به سمت چه طرح هایی بیشتر یا کمتر بوده است؟ افزون بر ترسیم چشم انداز پیشرفت، آگاهی از گرایش طرح ها، سبب روشن تر شدن و هدایت تصمیم های آتی می شود. در این پژوهش، روش دلفی انتخاب و طبق آن پنج کمیته مختلف تخصصی تشکیل شده است. چهل نفر متخصص در چهار گام نظرسنجی جهت کشف، دسته بندی و امتیازدهی طرح ها مشارکت کرده اند. درنهایت، میان طرح های شاخص، چهار گونه طرح با سه معیار کلی موفقیت و ده ها پروژه شاخص در چهار رتبه شناسایی و امتیازبندی شدند. همچنین مشخص شد که تمام چهار گونه طرح های شهری موفق از دهه 1370 باوجود شکست های برنامه ریزی، افتتاح و رایج شده اند. گرایش به پیاده راه سازی شهری و توجه به گونه «معماری شهری» موفق، بیشتر از اواسط دهه 1380 گسترش یافته و از دهه نود گرایش به طراحی فضاهای باز شهری متنوع زیاد شده است. در سال های آغازین 1400 شمسی شایسته است تا با فعال سازی «مشارکت مردم»، نیروی متخصص و مدیران کارآمد سبب تبلور بیشترین قابلیت ها در طرح های شهری به ویژه طرح های اکولوژیکی، درمانی-بهداشتی، مسکن و توانمندسازی بافت های فرسوده، تاریخی و غیررسمی شد.