طرحواره های ناسازگار اولیه و باورهای فراشناختی و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان نوجوانان پرورشگاهی در قیاس با نوجوانان غیرپرورشگاهی

محرومیت کودکان و نوجوانان پرورشگاهی از مزایای زندگی در خانواده، گاهی آن ها را دچار مشکلات بنیادین در نظام روان شناختی می کند. پژوهش حاضر با هدف مقایسه طرحواره های ناسازگار اولیه و باورهای فراشناختی و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در نوجوانان پرورشگاهی و غیرپرورشگاهی صورت گرفت. 

این پژوهش با روش پس رویدادی (علی-مقایسه ای) انجام شد و جامعه آماری آن را تمامی نوجوانان 13تا17ساله شهرهای تهران و کرج تشکیل دادند. گروه نمونه شامل 191 نوجوان بود که 90 نفر در پرورشگاه سکونت داشتند و ازطریق نمونه گیری دردسترس هدف مند انتخاب شده و 101 نفر غیرپرورشگاهی، با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای وارد پژوهش شدند و به صورت فردی به فرم کوتاه پرسشنامه طرحواره های ناسازگار اولیه (YSQ-SF) (هنجار یابی آهی و دیگران، 2007) و پرسشنامه فراشناخت (MCQ-30) (هنجاریابی شیرین زاده دستگیری و دیگران، 2009) و پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان CERQ)) (هنجار یابی امین آبادی و دیگران، 2011) پاسخ دادند. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از تحلیل واریانس چندمتغیره استفاده شد.

از بین مولفه های طرحواره های ناسازگار اولیه، محرومیت هیجانی (0٫009=p)، شکست (0٫004=p)، از خود گذشتگی (0٫002=p)، بازداری هیجانی (0٫032=p) و معیار های سرسختانه (0٫027=p) متفاوت بود. دو گروه به لحاظ باورهای فراشناختی با یکدیگر تفاوت داشتند؛ بدین صورت که نوجوانان پرورشگاهی دارای اطمینان شناختی کمتری درمقایسه با نوجوانان غیرپرورشگاهی بودند (0٫001>p). تفاوت راهبردهای تنظیم شناختی هیجان دو گروه در مولفه های کنارآمدن/پذیرش (0٫012=p) و سرزنش دیگران (0٫003=p) معنادار به دست آمد. 

نوجوانان پرورشگاهی درمقایسه با همتایان غیرپرورشگاهی خود، واجد طرحواره های ناسازگار و باورهای فراشناختی معیوب به ویژه در حوزه خودباوری و اطمینان شناختی هستند که ناتوانی ایشان را در اتخاذ راهبردهای تنظیم شناختی هیجان مناسب در پی داشته است. این یافته ها می تواند جهت تدوین برنامه های پیشگیرانه و توان بخشی و درمانی در اختیار متخصصان مربوط، قرار گیرد.