پیش بینی اثر تغییر اقلیم بر تولید و عملکرد سبزیجات در استان هرمزگان (مطالعه موردی: پیاز و گوجه فرنگی)

بخش کشاورزی، تاثیر پذیرترین زیر مجموعه ی اقتصاد نسبت به نوسانات اقلیمی است. تغییر اقلیم از عوامل ناپایدار موثر بر عملکرد محصولات کشاورزی است. بنابراین شناخت پارامترهای آب و هوایی و اثر آن ها روی گیاهان زراعی یکی از مهمترین عوامل موثر در افزایش عملکرد و به تبع آن بالا بردن تولید می باشد. تولید سبزیجات در سطح جهان به عنوان حرفه ای درآمدزا، در بهبود سطح اقتصاد عمومی کشورها بسیار موثر است. عدم استفاده مناسب از امکانات بالقوه اقلیمی سبب تخریب منابع طبیعی و هدر رفتن سرمایه های ملی می گردد. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی عملکرد و تولید دو محصول پیاز و گوجه فرنگی در اثر تغییر اقلیم در استان هرمزگان و پیش بینی آن ها برای سال های 2025 تا 2100 می باشد.

به این منظور برای برآورد دقیق تر تابع واکنش عملکرد سبزیجات به مولفه های اقلیمی، با استفاده از شاخص های اقلیمی استان هرمزگان به دو منطقه اقلیمی، منطقه(1) شامل شهرستان های میناب، حاجی آباد و رودان و منطقه (2) شامل شهرستان های بندرلنگه، بندعباس، قشم و جاسک پهنه بندی شد. تابع واکنش عملکرد دو محصول پیاز و گوجه فرنگی در دو منطقه مورد مطالعه به کمک روش داده های تابلویی با استفاده از نرم افزار Eviews برآورد گردید سپس با استفاده از سناریوهای پیش بینی آب و هوا، عملکرد و تولید سبزیجات (پیاز و گوجه فرنگی) یرای سال های 2025 تا 2100 پیش بینی شد. داده های کشاورزی و آب و هوا طی سال های 1382- 1396 جمع آوری گردید.

نتایج نشان داد که عامل دما تاثیر عکس و عامل بارندگی و رطوبت تاثیر مستقیم بر عملکرد محصول پیاز و گوجه فرنگی دارد. مهمترین عامل تاثیر گذار بر محصول پیاز در هر دو منطقه (1) و (2) مورد مطالعه دما و بر محصول گوجه فرنگی در منطقه (1) رطوبت و در منطقه (2) عامل دما و رطوبت از نظر شدت تاثیرگذاری تقریبا یکسان با این تفاوت که دما اثر منفی و بارندگی اثر مثبت بر عملکرد دارد. اثر منفی دما بر عملکرد محصول پیاز بالاتر از محصول گوجه فرنگی بدست آمد. اثر منفی دما بر محصول پیاز در منطقه (2) از شدت بالاتری نسبت به منطقه (1) برخوردار است. پیش بینی عملکرد تا سال 2100 نشان داد که محصول پیاز از شدت کاهش عملکرد بالاتری نسبت به محصول گوجه فرنگی برخوردار است. در دو منطقه مورد مطالعه کاهش عملکرد در منطقه (2) بالاتر از منطقه (1) می باشد. در مقابل محصول گوجه فرنگی عملکرد در منطقه (1) بالاتر از منطقه (2) است. متناسب با کاهش عملکرد دو محصول، کاهش تولید را در دو منطقه برای هر دو محصول تا سال 2100 پیش بینی گردید.

با توجه به اثرات منفی تغییر اقلیم بر محصولات مورد مطالعه، می بایست جهت جلوگیری از این اثرات زیان بار راهکارهایی برای سازگاری با شرایط اقلیمی مانند تغییر الگوی کشت منطقه، مدیریت بهینه منابع و تولید یا معرفی ارقام مقاوم به تغییر اقلیم ارائه گردد. بنابراین می توان بیان نمود که منطقه (1) در تولید محصول پیاز و منطقه (2) در تولید محصول گوجه فرنگی دارای مزیت نسبی هستند.