تحلیلی بر رابطه ریشه شناسی تاریخی مصلحت و چندمعنایی «رزق» در صحیفه سجادیه

«رزق» در نگرش عرفی و کاربردهای روزمره خود به مفهوم امور مادی است که عاید انسان می شود. در این رویکرد، بیش و کم روزی نیز با مصلحت خداوند گره می خورد، بدین سان که او هر که را بخواهد، مطابق مصلحت خویش روزی بیشتری می بخشد. این امر، شبهاتی را درباره چگونگی تقسیم روزی برای هر فرد در اذهان القا می کند. از این رو، تشریح مفهوم مصلحت نزد عموم از دیرباز و شناخت ریشه آن در زبان های باستان و زبان عرب، برای تبیین دقیق تر رابطه معنای عرفی آن با تقسیم روزی به بندگان راهگشا خواهد بود. از دیگر سو، بررسی موارد کاربرد «رزق» در متون دینی اسلام نیز برای ایضاح رابطه یادشده، نافع می نماید. از جمله این متون می توان به صحیفه سجادیه اشاره کرد که در قالب دعا، طیف گسترده ای از معانی، شامل امور مادی و معنوی گوناگونی را برای «رزق» در بافت های مختلف و با هم آیندهای متفاوت، به کار برده است. از این رو، در پژوهش حاضر، ابتدا مفهوم عرفی مصلحت با تکیه بر روش ریشه شناسی تاریخی این کلمه بازخوانی شده، سپس به رابطه میان معانی گوناگون رزق در صحیفه سجادیه و مصلحت خداوند در تقسیم آن با روش توصیفی _ تحلیلی پرداخته ایم. یافته های این پژوهش، بر این امر اذعان دارد که مصلحت  الهی در تقسیم روزی، یعنی خداوند انواع و مصادیق مختلف و متعدد رزق را برای ارتقای بندگان به موقعیت بالاتر به ایشان اعطا می نماید و با لحاظ شرایط، یک مصداق از آن که لزوما مادی نیست، جایگزین مصداق دیگر می شود تا نیل به تعالی برای فرد موردنظر محقق گردد.