چارچوب تحلیل ظرفیت کلان شهری در راستای دستیابی به توسعه دانش بنیان، مورد مطالعاتی: کلان شهر تهران

جهان در واپسین دهه های قرن بیستم، ناشی از پیشرفت های علمی و ظهور الگوواره نوین مبتنی بر فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی، وارد فرآیند گذار ساختاری شده است. ظهور جامعه شبکه ای و پدیده اقتصاد دانش بنیان، که به اهمیت اقتصادی تولید، تجاری سازی و استفاده از دانش مربوط می شود، چشم انداز نوینی تحت عنوان «توسعه دانش بنیان شهری» را پیش روی برنامه ریزی و توسعه شهری گشوده است. از بارزترین ویژگی این گذار می توان به تغییر نقش شهرها و کلان شهرهای رقابت پذیر در راستای ایفای نقش دانشی در اقتصاد جهانی اشاره کرد. این گرایش جدید، در کنار تحولات سال های اخیر در سیاست های کلان ایران، کلان شهرهای کشور و به ویژه تهران را نیز ناگریز از گذار به سوی اقتصاد دانش بنیان کرده است. در این راستا، و از آن جا که تشخیص وضعیت و ظرفیت سنجی توان کلان شهرها در راستای تحقق هر هدفی نخستین و اصلی ترین گام در فرآیند برنامه ریزی به شمارمی رود، پژوهش حاضر بر آن است تا با شناسایی و تحلیل ظرفیت توسعه دانش بنیان کلان شهر تهران و در نهایت ارائه مدل توسعه دانش بنیان، کلان شهر را در راستای ارتقاء رقابت پذیری یاری کند. به منظور ظرفیت سنجی توسعه دانش بنیان کلان شهر تهران، در مرحله نخست با استفاده از تحلیل قیاسی، ظرفیت توسعه دانش بنیان کلان شهر تهران در مقایسه با 14 کلان شهر دیگر کشور از نظر درون دادها و برون دادهای توسعه دانش بنیان شهری مورد بررسی قرار گرفته است. برون داد این تحلیل تفاوت قابل توجهی را میان میزان دانش بنیانی و سطح قابلیت های توسعه دانش بنیان کلان شهر تهران با سایر کلان شهرهای کشور نشان می دهد. سپس ظرفیت درونی کلان شهر تهران جهت دستیابی به توسعه دانش بنیان از طریق مقایسه پیشنهادهای موجود در طرح راهبردی - ساختاری تهران با راهبردهای مورد استفاده در جهان سنجیده شده است. در نهایت نیز به منظور تبیین چرایی توسعه دانش بنیان کلان شهرهای کشور از مدل تحلیل مسیر استفاده شده است. آزمون مدل نظری پیشنهادی پژوهش، که در نهایت منجر به ارائه مدل تجربی توسعه دانش بنیان کلان شهرهای ایران شد، موید اثرگذاری سه درون داد اصلی سرمایه علمی - پژوهشی، سرمایه پشتیبان و سرمایه عمومی شهر دانش بر توسعه دانش بنیان کلان شهری ایران است