بررسی تاثیر زبان فارسی بر ساخت فعل مرکب ترکی آذربایجانی

هدف از انجام تحقیق حاضر، مطالعه تاثیر زبان فارسی بر ساخت فعل مرکب ترکی آذربایجانی است. داده ها از منابع معتبر ترکی آذربایجانی و تعاملات زبانی سی نفر از گویشوران ترکی آذربایجانی مناطق مرکزی استان اردبیل جمع آوری شده است. افعال قرضی فارسی در ترکی آذربایجانی و افعال مرکب بومی ترکی آذربایجانی از میان داده های گردآوری شده، استخراج گردید و فراوانی کاربرد هر کدام از این نوع فعل ها در گفتار گویشوران ترکی آذربایجانی تعیین گردید. تحقیق حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی است؛ زیرا ابتدا داده ها در چارچوب الگوهای انطباق فعل در زبان قرض گیرنده، طبقه بندی و توصیف می شود و سپس بر اساس دیدگاه های مطرح در تماس زبانی، مورد تحلیل قرار می گیرد. بررسی داده ها نشان داد که هیچ نوع فعل خودایستای فارسی در چارچوب ساخت های ترکی آذربایجانی قرار نمی گیرد و زبان ترکی آذربایجانی برای انطباق فعل های زبان فارسی از دو راه کار عمده ساخت فعل سبک و درج غیرمستقیم بهره می برد. فراوانی داده های منطبق با راه کار اول (جزء غیرفعلی فارسی + فعل سبک ترکی آذربایجانی) نسبت به داده های راه کار دوم (اسم یا صفت فارسی + وند فعل ساز ترکی آذربایجانی) و افعال مرکب بومی ترکی آذربایجانی، خیلی بیشتر است. برخلاف تعدادی از تحقیقات پیشین که ساخت فعل مرکب در ترکی آذربایجانی را، ساخت قرضی از زبان فارسی تصور کرده است؛ یافته های این تحقیق نشان داد که ساخت فعل سبک در ترکی آذربایجانی، ساختی تازه و ناآشنا نیست. بلکه این ساخت در خود زبان ترکی آذربایجانی وجود دارد و فقط فراوانی کاربرد آن با بهره گیری از راه کار گسترش (در پدیده برخورد زبان ها) افزایش یافته است. گویشوران ترکی آذربایجانی از میان دو ساخت فعل ساز زبان خود (وندافزایی یا ساختواژی و ساخت فعل سبک)، الگوی منطبق با ساخت مشابه و متناظر در زبان فارسی (ساخت فعل سبک) را انتخاب کرده و با قرض گیری جزء غیرفعلی فارسی، فراوانی کاربرد این ساخت را در زبان خود افزایش داده اند. این تغییر در جهت همگرایی زبان ترکی آذربایجانی با زبان فارسی انجام یافته است که از پیامدهای طبیعی برخورد و تماس زبان ها است.