تبیین کارکرد معرفتی حواس خمس در معارف بهاء ولد (رویکرد استعاری)

در این نوشتار، استعاره های حواس خمس در معارف بهاء ولد مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. استعاره های حواس خمس، به عینی سازی حقایق غیبی و معرفت عقلی می پردازند. این استعاره ها، از کمیت و کیفیت قابل ملاحظه ای در معارف برخوردارند. استعاره مرکزی متن عبارت است از: «درک حقایق غیبی و ادراک معرفت عقلی، درک عینیات با حواس خمس است». حواس خمس و ادراکات ناشی از آن ها در اثر بهاء‎ ولد، ویژگی معرفت بخش دارند. توجه ویژه بهاء به مباحث روانشناسی یا علم النفس همچون حکمای مسلمان از جمله فارابی، ابن سینا و شیخ اشراق، این نظام استعاری ویژه را شکل داده است. او در خلال تجارب عرفانی به سه زنجیره حس، نفس و عقل اشاره می کند، که در نهایت به یک معرفت عقلی منتج می شود. بهاء از این طریق پیوندی آشتی گونه میان حکمت اسلامی و عرفان برقرار کرده است. در این نوشتار فرآیند ادراک حقیقت و معرفت از راه حواس خمس، در قالب دو سیر صعودی (صعود حواس خمس برای ادراک معرفت) و نزولی (نزول معرفت در حواس خمس) مطرح شده است.