اهمیت جعفر خلدی در تصوف مکتب بغداد و در عرفان شیعی

جعفر خلدی (ف. 348) یکی از شاگردان جنید بغدادی و یکی از عارفان بزرگ مکتب بغداد است که تاکنون در پژوهش های مربوط به تصوف و عرفان اسلامی نادیده انگاشته شده است. او آثار متعددی داشته که پاره ای از آن ها چاپ شده و برخی دیگر تاکنون به صورت خطی باقی مانده است. خلدی از جنبه های متعددی در مطالعات تاریخ تصوف و عرفان اهمیت دارد. نخست اینکه وی افزون بر اینکه از بزرگان مکتب بغداد است، اوج و افول این مکتب را زیسته است و در دوره افول این مکتب، شیخ المشایخ صوفیه به شمار می رفته است. دوم اینکه خلدی بزرگ‏ترین حکایتگر صوفیه در دوره خود به شمار می رود و بخش مهمی از میراث صوفیه به واسطه او به نسل های بعدی منتقل شده است. سوم اینکه شواهدی وجود دارد که نشان می دهد خلدی یکی از بزرگ‏ترین مفسران زمان خود بوده است، ولی در طی زمان تفسیر او سرنوشت خاصی پیدا کرده و گویا تمامی آن یا بخش هایی از آن به نام دیگران قلمداد شده است. چهارمین و مهم ترین ویژگی خلدی که تاکنون کاملا از دید محققان به‏دور مانده است، گرایش متشیعانه جعفر خلدی است. وی بر اساس آثارش اولا به اهل بیت ارادت بسیار خاص داشته است و ثانیا بر برخی از آموزه های تشیع، از قبیل وصایت و جانشینی بلافصل حضرت امیرالمومنین و نیز انحصار اهل بیت در اصحاب کسا تاکید کرده است. در مقاله حاضر به این پنج ویژگی مهم جعفر خلدی پرداخته‏ ایم.