مکان یابی دیم زارهای مستعد احیا در حوزه آبخیز بالخلی چای اردبیل با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)

تبدیل اراضی مرتعی به دیم زار در سطوح وسیع و در زمانی نسبتا کوتاه و عدم رعایت اصول عملیات زراعی در این دیم زارها باعث بروز فرسایش خاک و کاهش بازدهی شده و در نتیجه این اراضی رهاشده و یا در شرف رهاشدن هستند که باید زیر پوشش پروژه تبدیل دیم زارها قرار گیرند. برای این منظور یافتن مکان های مناسب برای اجرای پروژه های اجرایی به ویژه در سطح کلان جزء مراحل مهم مطالعات به شمار می رود. در این راستا در تحقیق حاضر از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. در اجرای این مدل 5 معیار اصلی شامل عوامل فیزیوگرافی، اقلیمی، خاکی، ژیومورفولوژی و کاربری اراضی و 14 زیرمعیار انتخاب شدند. بدین ترتیب که فیزیوگرافی؛ 3 زیرمعیار ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت جغرافیایی، اقلیمی؛ 2 زیرمعیار بارندگی و دما، خاکی؛ 5 زیرمعیار شوری، اسیدیته، بافت، عمق و ماده آلی خاک، ژیومورفولوژی؛ 2 زیرمعیار سازندهای زمین شناسی و فرسایش و کاربری اراضی 11 زیرمعیار را شامل می شود. نتایج محاسبه وزن نسبی معیارهای اصلی نشان داد که از میان عوامل اصلی تاثیرگذار در مکان یابی دیم زارهای مستعد احیا در حوزه آبخیز بالخلی چای اردبیل، بیشترین تاثیر را عامل فیزیوگرافی و اقلیم به ترتیب با وزن 426/0 و 270/0 داشته اند و پس از آن عوامل خاک شناسی و کاربری اراضی دارای اولویت های بعدی می باشند. عامل ژیومورفولوژی نیز با وزن 055/0 کمترین اثر را داشته است. همچنین نتایج نشان داد که 6355/26436 هکتار از سطح دیم زارهای واجد شرایط (کم بازده و رهاشده) معادل 62/44 درصد این اراضی (بیشترین سطح)، دارای استعداد یا پتانسیل متوسط برای احیا می باشند. کمترین سطح اراضی برابر با 3948/3603 هکتار (08/6 درصد) دارای توان کم یا نامناسب برای احیا می باشند. همچنین 2980/1983 هکتار (35/3 درصد) از دیم زارهای موردمطالعه برای احیا بسیار نامناسب و 5362/15780 هکتار (63/26 درصد) از این دیم زارها برای احیا بسیار مناسب هستند. به طور کلی استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی توانست راه کاری کارآمد و مقرون به صرفه در تعیین بااستعدادترین اراضی دیم زار کم بازده و رهاشده برای احیا و تبدیل به مراتع مطلوب باشد و این فرآیند می تواند به مدیران و برنامه ریزان متخصص در این زمینه کمک نماید تا موفقیت پروژ ه های تبدیل دیم زار مشابه این پژوهش تضمین شود.