مقابله غیرکیفری با مخاطرات زیست محیطی در صنعت نفت و گاز

در پی تخریب های جبران ناپذیر ناشی از فعالیت های صنعت نفت و گاز در جهان و همچنین استفاده روزافزون از سوخت های فسیلی که مخاطرات گسترده ای را در حوزه محیط زیست و سلامت انسان ها سبب شده است، دولت ها و جامعه جهانی به دنبال راهکارهایی برای مقابله با این چالش زیست محیطی برآمده اند. با توجه به اینکه ایران یکی از کشورهای مهم استخراج و استحصال منابع هیدروکربنی است، امکان سنجی این گونه تدابیر غیرکیفری، مطالعه پیشگیرانه را واجد جایگاه ویژه ای می سازد. مراعات نکردن قواعد علمی در زمینه استحصال و استخراج و پالایش این منابع می تواند محیط زیست خاکی، آبی و هوایی را آلوده کرده و محیط زیست و همچنین موجودات مختلف در این محیط را با چالش های عظیم جبران ناپذیری مواجه کند. وقوع برخی آثار مخرب از قبیل آلودگی هوا، مشکلات تنفسی، تخریب و آلودگی محیط زیست و غیره در برخی از جاها به ویژه مناطق نفت خیز و دارای منابع گازی جنوب کشور، معضل انکارناپذیری است. دلایل اصلی وقوع این گونه مخاطرات ناشی از آلوده سازی نفتی و گازی را می توان در رعایت نکردن قواعد علمی نسبت به تولید و پالایش و استفاده از منابع هیدروکربنی نفت و گاز و همچنین سوء تدبیر و نبود راهبردهای کاهنده و کنترل کننده این فعالیت ها دانست که راهکار آن در مقابله غیرکیفری قابلیت طرح دارند. از این رو سوال اساسی این مقاله آن است که چه راهکارهای غیرکیفری برای پیشگیری و مقابله با مخاطرات زیست محیطی در صنعت نفت و گاز وجود دارد و تاثیر این راهکارها بر پیشگیری از تخریب محیط زیست چیست؟ به نظر می رسد که موظف ساختن فعالیت های استحصال منابع نفتی و گازی به رعایت استانداردها و همچنین نظارت مکرر بر سلامت فعالیت ها و لغو مجوزها در صورت عدول از دستورالعمل ها می تواند تاثیر زیادی بر کاهش مخاطرات داشته باشد. به علاوه با توجه به آنکه اساس تدابیر غیرکیفری تاثیر بر کنترل و نظارت قبل از وقوع است، می توان با تقویت فعالیت مشارکتی سازمان های مردم نهاد در راستای اثربخشی دوچندان راهکارهای غیرکیفری اقدام کرد. بر این مبنا دانش مخاطرات در عین تلفیق مطالعه اثرات گذشته زیانبار و همچنین توجه به آینده مملو از مخاطرات ناشی از فعالیت های صنعت نفت و گاز به تدابیر غیرکیفری جنبه  کاربردی تری می بخشد. از این دیدگاه به نظر می رسد که تقویت عملکرد دادستان های شهرهای نفت خیز و همچنین شهرهای محل فعالیت پالایشگاه ها با محوریت نظارت های مستمر و استفاده از نظر کارشناسان متخصص در حوزه دانش مخاطرات محیطی تاثیر زیادی در کاهش اثرهای مخرب صنعت استحصال نفت و گاز خواهد داشت.