تحلیل منطقه یی خشک سالی های آب شناختی در استان آذربایجان شرقی

گسترش خشک سالی ها ذاتا ناحیه یی است. شرایط بحرانی در دوره های خشکی زمانی اتفاق می افتد که کم بود شدید منابع آبی به مدت طولانی در منطقه ی وسیعی رخ بدهد. بنابراین، بررسی منطقه یی خشک سالی و نه ایستگاهی آن، سبب به دست آوردن درک کامل تری از این پدیده می شود. این پژوهش با هدف تحلیل منطقه یی خشکسالی های آب شناختی استان آذربایجان شرقی در بازه ی زمانی 45 ساله (95-1351) و بررسی 25 ایستگاه آب سنجی با توزیع مکانی مناسب در این استان اجرا شد. شناخت مناطق همگن آب شناختی در استان آذربایجان شرقی با روش تجزیه ی خوشه یی سلسله مراتبی در نرم افزار SPSS بر مبنای متغیرهای مستقل مساحت، محیط، طول آب راه اصلی، شیب آب راه اصلی، تراکم زه کشی، ضریب شکل حوزه، مجموع شبکه ی آب نمود (هیدروگرافی)، شیب متوسط وزنی حوزه، بیشینه ، کمینه، میانگین ارتفاع حوزه و طول آن انجام شد. تحلیل فراوانی و برازش توزیع احتمال متغیرهای وابسته (مدت و شدت دوره های خشک سالی آب شناختی) بر مبنای دوره ی بازگشت دو ساله به تفکیک برای هر ایستگاه آب سنجی انجام شد. تحلیل عاملی با روش  PCAدر نرم افزار SPSS انجام شد. مناسب بودن داده ها برای تحلیل عاملی با ضریب KMO ارزیابی گردید. مقدار این ضریب برای داده ها 546/0 برآورد شد، که بیانگر مناسب بودن داده ها برای تحلیل عاملی بود. نتیجه ی تحلیل عاملی نشان داد که محیط، ارتفاع و شکل آبخیز به ترتیب 40/13، 26/42 و 13/12، و در مجموع 79/68% در تبیین پراش متغیرها موثر است (بیش ترین نقش را در پهنه بندی دارد). نتیجه ی تحلیل منطقه یی با وایازی گام به گام نشان داد که فراسنجه های محیط، ارتفاع متوسط و ضریب شکل آبخیز نقش تعیین کننده یی در برآوردکردن شدت و مدت خشک سالی ها با دوره ی بازگشت دوساله در استان آذربایجان شرقی دارد. در کم بود ایستگاه های آب سنجی در بیش تر آبخیزهای استان، رابطه های منطقه یی آورده شده در این تحقیق می تواند در برآوردکردن مشخصه های خشک سالی های آب شناختی آبخیزهای بی داده ی مشاهده یی روان آب سطحی به کار رود.