بازخوانی «ثنویت سوژه-ابژه و بازتاب آن در نظریات معنای علوم اجتماعی» از منظر حکمت صدرایی

در این مقاله بر اساس رابطه «سوژه و ابژه» دیدگاه های مختلفی درباره خاستگاه معانی در علوم اجتماعی بازخوانی شده و سپس موضع حکمت صدرایی در این رابطه بیان شده است. در این راستا سه نگرش عمده شناسایی شده که عبارتند از: دیدگاه ابژه محور، دیدگاه سوژه محور و دیدگاه برساخت گرا. دسته اول، خاستگاه معانی را در «ابژه» جست وجو کرده و دسته دوم، خاستگاه معانی را سوژه و آفرینش های آن دانسته است. دسته سوم نیز با قایل شدن به مرگ سوژه معنابخش، به دنبال برساخته بودن معانی در دل روابط تاریخی و فرهنگی می گردند. در مقابل، از منظر حکمت صدرایی رابطه فاعل شناسا و موضوع مورد شناسایی بر اساس رایطه «سوژه و ابژه» قابل پذیرش نیست. بلکه بر اساس این دیدگاه، انسان هویتی ملکی و ملکوتی دارد که رابطه او با معانی ادراکی اش در سطحی، بر اساس قاعده اتحاد عالم و معلوم تبیین شده و در سطحی دیگر، بر اساس مکانیزم استعاره و اعتبار مبتنی بر سرشت مشترک انسانی و با بهره مندی از ذخایر معانی حقیقی تبیین شده است. بر این اساس، خاستگاه معنا در افاضه صور از ناحیه حق تعالی دانسته می شود و این توانایی برای انسان در نظر گرفته می شود که با اقبال یا ادبار نسبت به او، جهان های معنایی مختلفی را رقم زند. بازتاب این دیدگاه، این نتایج را در علوم اجتماعی خواهد داشت: عدم تقلیل معانی به سطح حسی، پذیرش وجود نظام های معنایی ضروری در خارج از وجود انسان، توجه به هویت واحد انسانی و عدم تقلیل هویت معانی به اموری صرفا قراردای و اجتماعی.