بررسی و نقد سه روایت صدرایی از نسبت میان عاقل و معقول و نحوه ی اتحاد آنها

اتحاد عاقل و معقول یکی از مباحث بحث برانگیز فلسفه است که در فلسفه صدرایی مورد اثبات و نقد قرار گرفته است. هدف این نوشتار، تکرار ادله اثبات عاقل و معقول و بیان نقاط قوت و ضعف آن نیست. بلکه با رویکرد و نگرش دیگری به این مطلب اشاره شده است. با توجه به پیچیدگی این نظریه، شارحان حکمت متعالیه برداشت های متعددی از رابطه بین عاقل و صورت معقول و نحوه اتحاد میان آنها داشته اند. بر اساس دیدگاه آنها، این برداشت ها در خصوص علم در سه گروه جای می گیرد. برخی بنا بر اینکه علم را کیف نفسانی قلمداد کرده اند، بر این عقیده اند که اتحاد نفس و معقولات از نوع اتحاد جوهر و عرض است. برخی دیگر که علم را از سنخ اضافه اشراقی دانسته اند، معتقدند که اتحاد نفس و معقولات از نوع اتحاد حقیقت و رقیقت است. گروه دیگری نیز معتقدند که از نظر صدرا، علم امری فرامقولی است که وجود آن عین وجود نفس می باشد و اتحاد نفس و معقولات، به نحو عینیت می باشد. در این نوشتار ضمن بررسی دیدگاه ها، به این مطلب اشاره خواهیم کرد که صورت معقول، عین نفس بوده و اتحاد عاقل و معقول به نحو عینیت به نگرش صدرایی نزدیک تر است.