گزارش نشست ماه: ماهیت روابط اقتصادی ایران و فدراسیون روسیه: فرصت ها و چالش ها

ارتقاء سطح همکاری های ایران و روسیه به واسطه تحولات بین المللی، از سطح دیالوگ راهبردی به مشارکت راهبردی، سیاست گذاران در عرصه های کلان را ملزم به ترسیم نقشه راه به صورت جدی و عینی تر کرده است. در سال های اخیر، در روابط کلان میان ایران و روسیه، موضوع عدم توازن همکاری در عرصه های سیاسی _ امنیتی و اقتصادی حایز اهمیت است. مبنای ژیوپلیتیک و ایدیولوژیک در روابط ایران و روسیه مانع از غلبه شاخص های اقتصادی بر روابط شده است؛ زیرا عامل جغرافیا (همسایگی ایران و روسیه) و ژیواستراتژیک (برداشت جنگ سردی دو کشور درخصوص مخالفت هژمونی و یکجانبه گرایی ایالات متحده) اساس ارزیابی روابط طرفین و درنتیجه، حضور کمرنگ ایران در اقتصاد روسیه است. با وجود توسعه همکاری ها در حوزه های صنعتی که نشان از اراده دو کشور در مسیر ارتقاء مراودات اقتصادی دارد، سطح و وزن روابط در این حوزه چندان قابل اتکا نیست، به طوری که تراز تجاری ایران با روسیه همچنان منفی است. ازجمله موانع موجود در مسیر ارتقاء همکاری طرفین می توان به عوامل زیر اشاره کرد: نبود برنامه آمایش سرزمینی بلندمدت؛ تضعیف بخش خصوصی؛ نبود تنوع کالایی؛ نبود بسترها و زیرساخت های لازم؛ فضای رانتیر؛ تحریم؛ عدم رعایت استانداردهای تجاری؛ و فضای بی اعتمادی. فرصت های ارتقاء روابط اقتصادی طرفین به ترتیب ذیل هستند: بررسی سیاست های راهبردی روسیه در حوزه انرژی؛ تعاملات اروپا و روسیه؛ و بهره گیری از جغرافیای وسیع روسیه. با بررسی تاریخ اقتصاد روسیه و جایگاه ایران در آن، سطح همکاری دو کشور و موانع و فرصت ها دراین خصوص، لازم است تجویزهای راهبردی را به منظور اتخاذ سیاست های عملی ارایه داد: تقویت بخش خصوصی؛ تاکید بر نقش ایران در حوزه ترانزیت؛ بهبود بسترهای لازم (زیرساختی و دیپلماتیک)؛ ایجاد تراز تجاری مناسب؛ بهره مندی از ظرفیت های روسیه در حوزه انرژی؛ رفع موانع در حوزه دولت ازسوی ایران و روسیه،همچون: اصلاح نظام های بانکی، گمرکی، بیمه، وانبار؛ و توجه به تجارت های کوچک.