عوامل موثر بر انتخاب قرارداد های کشاورزی از دیدگاه کشاورزان شهرستان بردسیر: روش لوجیت مخلوط

قراردادهای کشاورزی در نبود سرمایه و مشکلات بازاریابی محصولات کشاورزی، راه حل مناسبی برای تامین سرمایه، اطمینان از فروش محصول، ایجاد یک قیمت منصفانه و در نهایت، توسعه متوازن بخش کشاورزی می باشد. چرا که، موجب می شوند تا توزیع منافع حاصل از تجاری شدن کشاورزی با توازن بیشتری انجام شده و دسترسی به فرصت های ناشی از تجاری شدن برای تعداد بیشتری از فعالان بخش فراهم شود. با توجه به امکان کشت گیاهان مختلف و وجود صنایع تبدیلی در شهرستان بردسیر، قرارداد های کشت، می تواند به کشاورزان و توسعه منطقه کمک کند. در این تحقیق به منظور بررسی عوامل موثر بر انتخاب قرارداد های کشاورزی از دیدگاه کشاورزان، 130 کشاورز با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای در سال زراعی 96-97 انتخاب شد. سپس، با استفاده از طرح فاکتوریل کسری، براساس مولفه های تغییر الگوی کشت، دوره ی قرارداد، کنترل بر تولید، تامین نهاده ها توسط طرف قرارداد و نحوه پرداخت، چهار نوع قرارداد حاصل شد؛ به طوری که اختیارات طرف قرارداد از قرارداد اول به چهارم افزایش می یافت. سپس، با استفاده از مدل لوجیت مخلوط اثر سن، سطح زیر کشت، سابقه ی کشاورزی، مالکیت، تحصیلات، تنوع محصول و سابقه ی شرکت در قراردادهای کشاورزی بر قراردادهای مذکور بررسی گردید. یافته ها نشان می دهد که با افزایش سطح زیر کشت، مالکیت و سطح تحصیلات، احتمال انتخاب قرارداد اول تا سوم نسبت به قرارداد چهارم (قرارداد پایه)، افزایش یافته، درحالی که هرچه تنوع کشت افزایش یابد و کشاورز با قراردادهای کشاورزی آشناتر باشد قرارداد پایه ترجیح داده می شود. با افزایش هرسال سابقه فعالیت کشاورزی، تغییر سطح مالکیت از اجاره ای به ملکی، و افزایش سطح تحصیلات، احتمال انتخاب قرارداد چهارم به ترتیب 1/6، 14/5 و 22 درصد کاهش یافته، درحالی که با افزایش تنوع محصول و سابقه شرکت در قراردادها احتمال انتخاب این قرارداد به ترتیب 10 و 20 درصد افزایش یافته است. لذا، توصیه می شود در عقد قراردادها به کشاورزانی توجه شود که از سطح زیر کشت کمتر، محصولات متنوع تر و سطح تحصیلات پایین تری برخوردارند، چراکه با توجه به کنترل و نظارت طرف قرارداد، بهره وری افزایش یافته و از کشاورزان خرد حمایت می شود.