بررسی الگوهای استقراری عصر مس وسنگ و مفرغ در منطقه ی سرایان، خراسان جنوبی

منطقه ی سرایان، یکی از مناطق مورد مطالعه ی باستان شناسی خراسان جنوبی در سال های اخیر است که تاکنون مطالعات زیادی در آن انجام نگرفته و پس از بررسی آن در سال های اخیر بود که به توانمندی ها و قابلیت های آن در دوره های مختلف، بالاخص پیش ازتاریخ، تا حدودی پی برده شد. این منطقه از منظر طبیعی دو بخش کوهستانی و دشت را دربر می گیرد که به لحاظ زیست محیطی مکان های مطلوبی را برای شکل گیری استقرارها در گذشته فراهم می کرده است؛ همان گونه که شکل گیری استقرارهای اولیه تاکنون، همیشه وابسته به انواع مختلف عوامل زیست محیطی بوده اند. یکی از روش های بررسی و شناسایی عوامل موردنظر در مطالعات باستان شناسی مطالعه ی الگوی استقرار و تحلیل استقراری است که به بررسی شکل گیری محوطه های باستانی در انواع بسترهای محیطی می پردازد. به نظر می رسد برهمکنش های انسان با محیط در دشت جنوب سرایان شکل گیری یک منظر متمایز را به دنبال داشته است. پژوهش حاضر به مطالعه ی 16 استقرار متعلق به عصر مس وسنگ و مفرغ در منطقه ی سرایان می پردازد که در بررسی باستان شناسی بخش مرکزی سرایان شناسایی شدند. این پژوهش برای نخستین بار به بازشناسی مبحث الگوی استقراری در دوران پیش ازتاریخ در این منطقه می پردازد. مهم ترین پرسش های موجود، چگونگی شکل گیری استقرارها در منطقه و نوع متغیرهای موثر در شکل گیری زیستگاه ها در دوران مس وسنگ و مفرغ می باشد؛ به همین دلیل، ابتدا مقایسه ی گونه شناختی داده ها و گاهنگاری نسبی استقرارها انجام گردید و سپس با استفاده از نرم افزار GIS به تحلیل و شناسایی الگوهای استقراری منطقه ی سرایان با فاکتورهای مختلف جغرافیای طبیعی و انسانی پرداخته شد. براین اساس، متغیرهای گوناگونی از قبیل: میزان بارش، رودخانه ها و بسترهای محیطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. با این تحلیل ها مشخص گردید که نقش متغیرهای مختلف از قبیل: کد ارتفاعی، وضعیت دمایی، دسترسی به منابع آب دایمی در شکل گیری زیستگاه ها مشهود است. حتی تعدادی از محوطه ها در حاشیه ی رودخانه های دایمی ایجاد شده اند.