جایگاه و زمانه ملامحمدکاظم هزارجریبی در تاریخ علوم عقلی؛ با تاکید بر محتویات نسخ خطی پیرامون خداشناسی

یکی از اندیشمندان مذهبی شیعه که جایگاه علمیش کمتر مورد بررسی قرار گرفته، ملامحمدکاظم هزارجریبی استرآبادی (متوفای 1236 قمری) است. او از دانشمندان شیعی اواخر دوره زندیه و اوایل قاجار است که در زمینه های گوناگون الهیات، بویژه اعتقادات، تلاشهای متعدد علمی انجام داده است. آثار هزارجریبی منتشر نشده اند اما نسخه های خطی بسیاری به زبان فارسی و عربی از وی باقی مانده است. تالیفات، تصنیفات و ترجمه های هزارجریبی، در نشر و بسط فرهنگ شیعی و تعقل ورزی تاثیر بسزایی داشته است. او در آثارش به این نکته توجه میکرد که نوشتارش باید مورد استفاده عموم طالبان الهیات قرار بگیرد و بهمین دلیل، غالب آثارش به فارسی است. این نوشتار در گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه یی بویژه تصحیح انتقادی نسخ خطی و در پردازش اطلاعات با روش توصیفی تحلیلی، به پاسخ این پرسش میپردازد که مهمترین بحثهای هزارجریبی درباره خداشناسی کدامند؟ بعنوان یافته های تحقیق میتوان به این نکات اشاره نمود: او فطری بودن خداشناسی را میپذیرد ولی مخالف فطری بودن دین اسلام است. وی برای اثبات وجود خدا از دلایل متنوعی مانند برهان امکان و وجوب، برهان نظم و برهان فطرت استفاده کرده است. همچنین برای حل برخی شبهات در خداشناسی تلاش کرده تا معناشناسی درستی از برخی صفات الهی مانند اراده، عدالت و حکمت ارایه دهد.