حجیت قرائات مختلف سوره حمد و ارتباط آن با تواتر قرائات: مروری تاریخی بر آراء عالمان شیعی

بحث از حجیت قرایات سوره حمد با توجه به ضرورت قرایت این سوره در نماز، از اهمیت فراوانی نزد مسلمانان برخوردار بوده و همواره مورد ابتلاء آنان بوده است. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به ملاک حجیت قرایات سوره حمد، سیر تاریخی آرای مفسران و محدثان امامیه را در ارتباط با تواتر قرایات و حجیت آن ها بررسی کرده است. بر اساس رهنمودهای اهل بیت علیهم السلام، مساله تعدد نزول قرآن نزد بسیاری از دانشمندان شیعه مردود بوده است؛ در عین حال، در ارتباط با قرایت سوره حمد، بررسی نظریه های شاخص در این باره نشان از آن دارد که اکثر دانشمندان قایل به حجیت قرایات مختلف (هفت گانه) در این سوره و غیر آن به عنوان قدر متیقن هستند؛ اگرچه حجیت هر قرایت دیگری نیز که تداول آن در عصر امامان معصوم علیهم السلام احراز شود، در نظرات برخی از محققان مطرح شده است. البته در فهم معنای دقیق آیاتی که در قرایت بخشی از آن ها اختلاف وجود دارد، توافق در حجیت آن ها، همانند استفاده از قرایات در سوره حمد نیست؛ با این حال، آرای نوظهور مبنی بر منحصر بودن جواز، تنها برای یک قرایت در سوره حمد و همچنین در هنگام استفاده از آیات دارای قرایات مختلف، سخن جدید به شمار می آید و مغایر با اتفاق مذکور است.