ضرورت اعتدال مدنی در فلسفه سیاسی اسلام

مساله اصلی پژوهش این بود که با توجه به مبانی دینی و الهی فلسفه سیاسی اسلامی و با اعتقاد به سرشت دوگانه مادی- معنوی، حیوانی- انسانی و شیطانی- الهی انسان از یک سو و اعتقاد به جایگاه خلیفه الهی انسان از سوی دیگر، چه نوع نظم و نظامی می تواند ظرفیت ها و استعدادهای کمالی انسان در ابعاد نظری و عملی را شکوفا نموده و دستیابی به آمال و آرزوها را امکان پذیر سازد. نتایج پژوهش که با روش تحلیل مفاهیم و استدلال فلسفی انجام شد، نشان داد که دستیابی به آمال و آرزوهای شناخته شده در فلسفه سیاسی اسلامی ضرورتا از طریق نظم و نظام سیاسی مبتنی بر اعتدال مدنی امکان پذیر می باشد. در این صورت فلسفه سیاسی اسلامی نه غیر واقع گرا و آرمانی، بلکه واقع گرا بوده و حقیقت آن مبتنی بر خردورزی از چگونگی ایجاد و استقرار نظم و ثباتی است که از طریق شناخت حقیقت فضایل و رذایل و تدبیر در نحوه استقرار فضایل و دوری و پیشگیری از رذایل (بی عدالتی، تجاوز به حقوق دیگران و...) می باشد. همچنین خردورزی فلسفه سیاسی قبل از آن که از سنخ ماهیت شناسانه و تدبیر و تجویز آرمان ها باشد، از نوع تدبیر در پیشگیری و بسترسازی است.