مقایسه عناصر غذایی و ترکیبات شیمیایی گیاه دارویی- خوراکی بن سرخ در رویشگاه و مزرعه ‏

بن سرخ (Allium jesdianum) از گیاهان دارویی-خوراکی مهم و در معرض خطر است که در ارتفاعات رشته کوه های زاگرس، ایران می روید. در این مطالعه پیازهای سه اکوتیپ از گیاه دارویی بن سرخ؛ شامل اکوتیپ های کاکارضا در شهرستان خرم آباد، ذلقی در شهرستان الیگودرز و مله در شهرستان پلدختر، که در شرایط جغرافیایی و اقلیمی متفاوت در استان لرستان رویش می یابند، جمع آوری شدند. پیازهای جمع آوری شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه کشت شدند. در بهار سال بعد از نمونه های گیاهی کشت شده در مزرعه و نیز رویشگاه های طبیعی نمونه گیری شد. برای تعیین خصوصیات خاک، نمونه خاک از عمق 30-0 سانتی متری در هر یک از رویشگاه ها و مزرعه، با سه تکرار برداشت شد. صفات مورد مطالعه عبارت بودند از خصوصیات کمی و کیفی اسانس، فعالیت آنتی اکسیدانی،  پروتئین کل، ویتامین C، قندهای غیرساختمانی و عناصر غذایی شامل نیتروژن، پتاسیم، فسفر، آهن، منگنز، مس و روی. نتایج نشان داد که ترکیبات Dimethyl Trisulfide، Dipropyl trisulfide، Di-2-propenyl tetrasulfide، Hexadecanoic acid و Pentacosane عمده مواد تشکیل دهنده اسانس هستند که درصد این ترکیبات بین اکوتیپ های کشت شده و خودرو، تفاوت معنی داری (01/0p<) داشت. بیشترین عملکرد اسانس (22/0 درصد) در نمونه های خودرو برداشت شده از رویشگاه مله واقع در شهرستان پلدختر مشاهده شد  و کمترین عملکرد اسانس (12/0 درصد) در نمونه های برداشت شده از رویشگاه ذلقی در شهرستان الیگودرز ثبت شد. اگرچه عملکرد اسانس بین اکوتیپ ها در رویشگاه ، تفاوت معنی داری داشت، اما عملکرد اسانس در اکوتیپ های کشت شده تفاوت معنی داری نشان ندادند. بیشترین میزان فسفر (mg/gDW50/4)، روی (μg/g DW30/2)، منگنز (μg/g DW 46/2)، قند محلول (mg/g DW66/45) و پروتئین کل (mg/g DW 83/8) در گیاهان کشت شده اکوتیپ مله مشاهده شد. گیاهان برداشت شده از رویشگاه کاکارضا دارای بیشترین میزان ویتامین C (mg/100 g FW 66/80) و فعالیت آنتی اکسیدانی (μg/mL 42IC50=) بودند.