منطقه بندی سرزمینی و تقسیم کار ملی؛ پیش نیاز تحقق اهداف آمایش سرزمین در ایران

در مطالعه ها و برنامه ریزی های آمایشی و منطقه ای، تدوین راهبردها و سیاست و همچنین تقسیم کار بین مناطق مختلف یک کشور بر اساس مجموعه ای از ویژگی های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و توان بوم شناختی (توان اکولوژیکی) مهمترین اهداف برنامه ریزی های منطقه ای و آمایشی است. به همین دلیل منطقه بندی(1) پهنه های هر کشور یکی از بحث های محوری در آمایش سرزمین و برنامه ریزی منطقه ای قلمداد می شود، به همین علت در خلال چند دهه گذشته و همزمان با طرح موضوع آمایش سرزمین و تقسیم کار ملی بر اساس منطقه بندی همواره در کانون توجه برنامه ریزان آمایش در کشور بوده است. متاسفانه با وجود گذشت سالیان متمادی از برنامه ریزی های منطقه ای و آمایشی در کشور و طرح موضوع منطقه بندی در کشور به تناسب ویژگی های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و بوم شناختی، هر گز این منطقه بندی ها عملیاتی نشده و کماکان این منطقه بندی ها با نگرش سیاسی و در چارچوب تقسیم بندی استانی است. مقاله حاضر در زمره پژوهش های کیفی دسته بندی شده که در آن با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و ابزار مطالعه اسنادی و کتابخانه ای به بررسی و تحلیل الزامات منطقه بندی سرزمینی در کشور و پیشینه این مقوله در تاریخ نظام برنامه ریزی کشور پرداخته شده است. دستاوردها و نتایج این پژوهش، را باید ماحصل تجارب و تحلیل های کارشناسی نگارندگان در طی سال های اخیر در سازمان برنامه و بودجه کشور و جمع بندی نظرها و دیدگاه های شفاهی بسیاری از صاحب نظران و کارشناسان خبره ملی و استانی دانست. بر این اساس در این مقاله ضمن برشمردن اهمیت و ضرورت منطقه بندی سرزمینی در کشور، به صورت خلاصه به انواع منطقه بندی های سرزمینی صورت گرفته در کشور اشاره شده و پس از تشریح مهمترین موانع و مشکلات فراروی منطقه بندی سرزمینی در کشور، نسبت به ارایه شیوه ای نوین در منطقه بندی سرزمینی کشور اهتمام شده است.