تحلیل تطبیقی نقش ترکیه و عربستان سعودی در رشد افراط گرایی تکفیری در آسیای مرکزی پس از 1991

این نوشتار در نظر دارد نقش کشور جمهوری ترکیه با ایدیولوژی سکولار و کشور پادشاهی عربستان سعودی با ایدیولوژی وهابیت را در تولید و تشدید افراط گرایی تکفیری در آسیای مرکزی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال های پس از 1991 بررسی و تبیین نماید.

روش تحقیق مقاله حاضر توصیفی-تحلیلی و مطالعه موضوع به صورت تطبیقی در چارچوب نظریه «مجموعه امنیتی» باری بوزان است. اطلاعات لازم با استفاده از شیوه کتابخانه ای و با مراجعه به کتاب ها، مقالات، و نشریات داخلی و خارجی گرد آوری شده است.

یافته ها نشان می دهد که قطبش(قطب گرایی) رقابتی ترکیه و عربستان سعودی به انحای مختلفی خود را در آسیای مرکزی نشان داده است. ترک ها در چارچوب پان ترکیسم، گولنیسم را ترویج کرده اند و سعودی ها در چارچوب دیپلماسی عمومی ایدیولوژی وهابیت را در منطقه گسترش داده اند.

آسیای مرکزی به عنوان یک مجموعه امنیتی پس از فروپاشی شوروی در معرض رقابت قدرت های بزرگ و منطقه ای قرار گرفته است و این قدرت ها به انحای مختلفی در امنیتی شدن منطقه موثر بوده اند. ترکیه و عربستان سعودی به عنوان دو قطب مهم جهان اسلام گسل های بنیادگرایی در این منطقه را تحریک نموده و تامین منافعشان را در دامن زدن به افراط گرایی دیده اند. رقابت ایدیولوژیک دو کشور تفاوت هایی را در نقش، سطح، هدف، راهبرد و ثمره ایجاد نموده است. ترک ها و سعودی ها هرچند متفاوت عمل کرده اند، اما نتیجه کار ایشان در تشدید افراط گرایی تکفیری در آسیای مرکزی مشابهت داشته است.