بررسی نمو فنولوژیک و عملکرد ژنوتیپ های مختلف باقلا در گرگان

باقلا(Vicia faba L.) یکی از مهم ترین حبوبات از لحاظ تثبیت بیولوژیک نیتروژن و میزان پروتئین بوده و قابلیت رشد در دامنه وسیعی از شرایط اقلیمی و خاک را دارد. ژنوتیپ های مختلفی از باقلا وجود دارند که دارای پتانسیل بالایی از نظر صفات موثر بر عملکرد دانه می باشند. مطالعه تنوع کلکسیون های گیاهان زراعی، به منظور شناسایی صفات ارزشمند زراعی و بهره برداری در راستای برنامه های اصلاحی حایز اهمیت است. با شناسایی و معرفی ژنوتیپ های پر محصول می توان سطح زیر کشت و عملکرد در واحد سطح را افزایش داد. این بررسی جهت شناخت فنولوژی (مراحل رشد و نمو)، انتخاب ژنوتیپ های برتر باقلا و ارزیابی تنوع ژنتیکی صفات زراعی انجام شد.

این آزمایش در سال زراعی 96-1395 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. 26 ژنوتیپ مختلف باقلا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار ارزیابی شدند. صفاتی از جمله سرعت سبزشدن، یکنواختی سبزشدن، روز از کاشت تا گل دهی، روز از کاشت تا غلاف دهی، روز از کاشت تا پرشدن دانه، روز از کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک، تعداد شاخه در بوته، ارتفاع بوته، فاصله اولین غلاف از سطح زمین، طول غلاف، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن 100دانه و عملکرد دانه مقایسه شدند. به منظور گروه بندی ژنوتیپ ها تجزیه کلاستر بر اساس توان دوم اقلیدسی و روش وارد انجام شد. تجزیه های آماری با استفاده از نرم افزارهای SAS و SPSS انجام شد.

بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه صفات مورد بررسی در سطح یک درصد اختلاف معنی دار وجود داشت. طبق نتایج مقایسه میانگین بیش ترین سرعت سبزشدن با 05/0 روز متعلق به G-faba-18-2، بیش ترین زمان از کاشت تا رسیدن به مرحله گل دهی با 7/129 روز متعلق به G-faba-393، بیش ترین روز از کاشت تا غلاف دهی با 7/150 روز متعلق به G-faba-18-3 و بیش ترین زمان از کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک با 7/194 روز متعلق به G-faba-393 بود. بیش ترین تعداد غلاف در بوته با 30/30 به ژنوتیپ G-faba-393 تعلق داشت. بیش ترین تعداد دانه در غلاف با 5/4، 66/4 و 56/4 عدد به طور مشترک به ژنوتیپ های G-faba-8، G-faba-21 و G-faba-20 (رقم برکت) تعلق داشت. بالاترین وزن 100دانه با 1/203 متعلق به ژنوتیپ G-faba-1-2 بود. ژنوتیپ های G-faba-8 با 6314، G-faba-7 با 6206، G-faba-1-2 با 6118 و G-faba-218 با 5989 کیلوگرم در هکتار به طور مشترک بالاترین عملکرد دانه را تولید کردند و پس از آن ژنوتیپ های G-faba-20، G-faba-21، G-faba-5 و G-faba-332قرار گرفتند. نمودار تجزیه کلاستر به روش وارد، برای پنج صفت، 26 ژنوتیپ را در سه گروه (I ، II و III) قرار داد. کلاستر I شامل 1/46 درصد از کل ژنوتیپ ها بود. ژنوتیپ های این گروه از لحاظ تعداد دانه در غلاف، وزن 100 دانه و عملکرد دانه بالاتر از میانگین کل بودند. این ژنوتیپ ها می توانند در برنامه های اصلاحی در جهت بهبود و افزایش عملکرد مورد استفاده قرار گیرند.

ژنوتیپ های مورد بررسی تنوع فنوتیپی زیادی از لحاظ مورفولوژی، فنولوژی و عملکرد داشتند. ژنوتیپ هایی که تعداد دانه در غلاف، وزن 100 دانه و طول غلاف مناسبی داشتند، توانستند عملکرد دانه بیش تری نسبت به سایر ژنوتیپ ها تولید کنند. ژنوتیپ های G-faba-8، G-faba-7، G-faba-1-2 و G-faba-218 بالاترین عملکرد دانه در هکتار را تولید کردند. عملکرد ژنوتیپ های فوق از رقم برکت که کشت آن در منطقه گرگان متداول است، بیش تر بود. در صورت تکرار این نتایج در آزمایشات آتی و پایداری عملکرد آن در منطقه می توان از این ژنوتیپ ها جهت دستیابی به افزایش تولید بهره برد.