اثر تغییر کاربری اراضی بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک (منطقه مطالعاتی: اشتهارد، استان البرز)

تغییر ناآگاهانه کاربری اراضی دارای اثرات منفی بر ویژگی های مطلوب فیزیکی و شیمیایی خاک است. لذا در این پژوهش به بررسی اثر تغییر کاربری های مختلف بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک منطقه اشتهارد پرداخته شده است. بدین منظور پس از تعیین کاربری های تک کشتی، چندکشتی، باغی، مرتع، اراضی رهاشده و شوره زار نمونه های خاک هر کاربری در سه تکرار و از دو عمق سطحی (30-0) و تحتانی (60-30) برداشت و 36 نمونه خاک به آزمایشگاه منتقل شد. بافت خاک، جرم مخصوص ظاهری و حقیقی، فسفر، شوری، ماده آلی و پتاسیم در هر نمونه اندازه گیری و مقایسه میانگین داده های به دست آمده با استفاده از آزمون چنددامنه ای دانکن در نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نقشه های کاربری اراضی در سال های 1379، 1387 و 1394 با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست و روش حداکثر احتمال در نرم افزار ENVI ترسیم شد. نتایج نشان داد که از سال 1379-1394 اراضی تک کشتی 7/9 و چندکشتی 16/7 کیلومترمربع کاهش یافته در صورتی که مرتع 07/2 کیلومترمربع، شوره زار 01/3 کیلومترمربع و اراضی رهاشده 43/6 کیلومترمربع افزایش یافته است. تغییر کاربری موجب افزایش معنی دار پنج درصد جرم مخصوص ظاهری، حقیقی و شن در لایه سطحی شده است. همچنین وزن مخصوص ظاهری با عمق 60/1 درصد افزایش و شن 5/3 درصد کاهش یافته است. بالاترین درصد ذرات سیلت، رس و شن به ترتیب در اراضی رهاشده، مرتع و باغی مشاهده شد. بیش ترین و کمترین میزان تخلخل به ترتیب برای کاربری مرتع 83/45 و اراضی رهاشده 61/34 بود. بیش ترین میزان فسفر و ماده آلی به ترتیب 843/0 و 120/0 مربوط به کاربری مرتع همچنین کمترین میزان آن دو به ترتیب 243/3 و 306/1 مربوط به اراضی رهاشده بود. کاهش پتاسیم و ماده آلی در لایه تحتانی به ترتیب 712/0 و 042/0 درصد بود. طبق نتایج به دست آمده در بازه زمانی 1379-1394 اراضی کشاورزی بسیاری به اراضی رهاشده، مرتع، باغ و شوره زار تبدیل شده و منجر به تغییرات در ویژگی های خاک شده است. کاربری های چندکشتی و مرتع از نظر فاکتور اصلاحی بهتر بوده در نتیجه مطلوب ترین و کاربری رهاشده و شوره زار به علت بیش ترین میزان فاکتور شوری نامطلوب ترین تیمارها شناسایی شدند.