بررسی ویژگی های فیزیکومکانیکی دانه انجره (Urtica pilulifera) و بهینه یابی شرایط استخراج صمغ حاصل از آن به روش سطح پاسخ

در این پژوهش، خصوصیات هندسی، ثقلی و اصطکاکی دانه انجره موردارزیابی قرار گرفت. طول، عرض و ضخامت دانه ها به ترتیب 2/49، 1/98 و 0/78 میلی متر و میانگین های حسابی و هندسی قطر، ضریب کرویت و سطح دانه ها به ترتیب 1/75، 1/29 میلی متر، 0/52 و 5/31 میلی مترمربع به دست آمد. دانسیته واقعی، دانسیته توده و درصد تخلخل دانه ها به ترتیب 1168/12، 19/457 کیلوگرم بر مترمکعب و 60/86 درصد و متوسط ضرایب اصطکاک استاتیکی بر سطوح تخته سه لایه، شیشه، لاستیک، فایبرگلاس و آهن گالوانیزه به ترتیب 0/28، 0/21، 0/34، 0/22 و 0/27 بود. در ادامه با استفاده از روش سطح پاسخ، شرایط بهینه استخراج موسیلاژ دانه انجره به عنوان منبع جدید هیدروکلوییدی با هدف دستیابی به حداکثر میانگین سطح دانه ها بعد از اعمال تیمارها نسبت به میانگین سطح دانه های اولیه، راندمان استخراج و ویسکوزیته تعیین شد. برای این منظور تاثیر سه متغیر مستقل شامل دمای خیساندن (60-25 درجه سانتی گراد)، زمان خیساندن (4-0/5 ساعت) و نسبت آب به دانه (1:20 تا 1:60) توسط طرح آماری مرکب مرکزی صاف بررسی شد. راندمان استخراج و ویسکوزیته به طور معنی دار (0/05>P) تحت تاثیر تمامی متغیرهای مستقل قرار گرفتند، درحالی که تاثیر دما بر نسبت سطح دانه ها معنی دار نبود (0/05<P). براساس روش بهینه سازی عددی، شرایط بهینه استخراج صمغ دانه انجره به صورت دمای خیساندن 59 درجه سانتی گراد، زمان خیساندن 3/4 ساعت (204 دقیقه) و نسبت آب به دانه 1:40 تعیین گردید. در شرایط بهینه، مقادیر نسبت سطح دانه ها، راندمان استخراج و ویسکوزیته به ترتیب 2/39، 9/70 درصد و 6/25 میلی پاسکال/ثانیه به دست آمد. نتایج این تحقیق ارزش کاربردی برای طراحی تجهیزات پس ازبرداشت، فراوری دانه های انجره و همچنین استخراج موسیلاژ از دانه ها دارد.