ارزیابی سندی و تحلیل محتوایی حدیث سعادت و شقاوت

بحث جبر و اختیار همواره از مباحث پر بسامد در میان فرق کلامی اسلامی بوده است. شیعیان با تکیه بر آیات قرآن و رهنمودهای معصومین (ع) اختیار انسان در تعیین سرنوشت خویش را از مسلمات اعتقادی خود به حساب می آورند. یکی از احادیث ناظر بر این موضوع، روایت « السعید من سعد فی بطن امه و الشقی من شقی فی بطن امه » می باشد که با تفاوت های اندکی در متن، در منابع شیعه و سنی نقل شده است. برآیند بررسی اسناد و متن این روایت، حاکی از آن است که در میان اهل سنت، سند صحیح به حدیث مذکور وجود دارد که مهم ترین معیار پذیرش از نظر آنها همین است. در میان بزرگان شیعه نیز، با وجود طرق معتبر به این حدیث، برخی به دلیل دلالت ظاهری حدیث، بر جبری بودن سرنوشت انسان، آن را مجعول شمرده اند، لیکن بسیاری با تحلیل یا تاویل معنای حدیث، به گونه ای که با سایر آموزه های دینی، سازگار باشد، بر صدور آن صحه گذاشته اند. نتیجه این پژوهش که با روش تحلیلی_ توصیفی انجام گرفته نشان می دهد، بهترین تحلیل محتوای حدیث، حمل آن بر علم الهی به سعادت یا شقاوت فرد، در بطن مادر است.