تحلیل و تبیین حیات پیشادنیای انسان در اندیشه نوصدرائیان؛ بررسی دیدگاه آیت الله جوادی آملی

حیات پیشادنیای انسان که بعضی آیات قرآن به آن اشاره و تعداد زیادی از روایات با تعبیر عالم ارواح و ذر بر آن تاکید کرده اند، به علت ارتباط وثیق با مسایل بنیادینی همچون سرشت و سرنوشت، معرفت فطری، جبر و اختیار، عدل الهی در نظام اندیشه دینی جایگاهی ویژه دارد. تاکید متون دینی و ابهامات و پیچیدگی های این مقطع از حیات انسان از سویی و تعارض ظاهر برخی نصوص این باب با یکدیگر و نیز تعارض با مبانی عقلی از سوی دیگر، موجب توجه و اهتمام متفکران در حوزه های مختلف به تبیین این موضوع شده است. برخلاف برخی اندیشمندان که با استناد به آیه 172 اعراف، موطن میثاق را عالم ذر دانسته اند، به نظر آیت الله جوادی آملی (دام ظله) از اندیشمندان مکتب نو صدرایی، موطن تعهد سپاری همان نشیه حس و دنیا است. ایشان در آثار خود با دو رویکرد، موطن میثاق را بر وحی و رسالت و نیز فطرت توحیدی تطبیق می دهد. به اعتقاد وی انسان دارای چهار مرتبه وجود مادی، مثالی، عقلی و الهی است و حضور پیشادنیای انسان همان وجود عقلی اوست. در این مقاله اندیشه ایشان با روش توصیفی-تحلیلی و با بررسی آثار و تالیفاتشان در این موضوع تبیین و تحلیل می شود.