اثربخشی برنامه رابطین بهداشتی ایران در ارتقای دانش، نگرش و عملکرد بهداشتی جامعه از طریق مداخلات آموزشی: یک مطالعه مروری نظام مند

مشارکت جامعه در برنامه های بهداشتی از الزامات توفیق آن ها به شمار می آید و برنامه های مرتبط با داوطلبین بهداشتی یکی از اشکال مقبول این مشارکت محسوب می شوند. با توجه به سپری شدن سه دهه از آغاز برنامه رابطین بهداشتی (به عنوان شکلی از داوطلبان بهداشتی) در ایران و اهمیت ارزشیابی دستاوردهای آن، هدف این مطالعه بررسی اثربخشی برنامه رابطین بهداشتی در ارتقای دانش، نگرش و عملکرد بهداشتی جامعه از طریق مداخلات آموزشی بود.

 مطالعه حاضر از نوع مروری نظام مند است که بررسی متون آن در بهمن ماه سال 1398 به انجام رسید. این جستجو با استفاده از کلیدواژه هایcommunity health volunteers ، communicators community health، و Iran در پایگاه های اطلاعاتی/موتورهای جستجوی  PubMed، Web of Science و Scopus؛ و معادل فارسی آن ها یعنی داوطلبین بهداشتی و نیز رابطین بهداشتی در پایگاه های علمی فارسی زبان SID، Magiran و Elmnet صورت گرفت. در این جستجو از مجموع 13558 مقاله یافت شده، تعداد 15 مقاله مرتبط با هدف مطالعه و منطبق با معیارهای ورود و خروج انتخاب شدند و کیفیت آن ها مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس درون مایه مرتبط با هدف مطالعه در مقالات منتخب در جداول استخراجی و مقایسه ای ارایه و نتیجه گیری نهایی بر اساس آن ها صورت گرفت.

برنامه رابطین بهداشتی در ایران از اثربخشی مناسبی در تغییر دانش و نگرش بهداشتی جامعه برخوردار می باشد اما توفیق چندانی در بهبود عملکرد بهداشتی جامعه کسب نکرده است. بررسی تعداد حوزه های هدف گذاری شده جهت بهبود عملکرد بهداشتی جامعه از طریق آموزش های ارایه شده از سوی رابطین بهداشتی در مقالات نهایی نشان می دهد که رابطین بهداشتی از جمع 34 حوزه تعیین شده جهت تغییر رفتار، تنها در 6 حوزه موفق به ارتقای رفتار بهداشتی گروه های هدف شده اند.

برنامه رابطین بهداشتی به واسطه تاثیر اندک بر رفتار بهداشتی جامعه، نیازمند ارتقاء و یا جایگزینی با یک برنامه کارآمدتر در عرصه مشارکت جامعه می باشد