روحانیت و بافت دولت دینی در ایران پس از انقلاب اسلامی

هدف پژوهش حاضر تبیین تصویر روحانیت از «بافت» در «دولت اسلامی» بود. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که روحانیت در ابتدا بدون اینکه تصویر روشنی از بافت «دولت» داشته و مفهوم آن را به خوبی تجزیه کرده باشند، صرفا آن را به عنوان بخشی از آرمان سیاسی خود به کار می بردند و تنها از «ضرورت» بناء آن سخن می گفتند. انگار دولت نزد آنان مفهومی بدیهی بود که لزومی جهت شکافتن هسته آن نمی دیدند و تنها بناء آن را به منظور اقامه شریعت لازم می دانستند. اما به تدریج که «دولت» به مفهومی کانونی برای آنان مبدل شد و از نزدیک با ابعاد جدید دولت آشنا شدند، کوشیدند در قبال بافت قدیم یا جدید دولت، موضع سلبی یا ایجابی اتخاذ کنند و بدین گونه پای «دولت» را به گفتگوهای درون مذهبی خود باز نمایند. در مجموع، روحانیت شیعه تصویر یک دستی از بافت دولت دینی ندارد. اما در میان آنان جریانی ظهور کرد که با درک تغییرات بوجود آمده در بافت دولت توانست راهی به سوی حقوق مردم باز نماید و همه عرصه های زندگی را به حاکم واگذار ننماید. بی تردید تا در حوزه ای از زندگی «حقوق» مردم به رسمیت شناخته نشود، دولت مدرن پا نمی گیرد و دموکراسی به مثابه یک نظام فلسفی تحقق پیدا نمی کند.