تحلیل جغرافیایی اپیدمیولوژی کووید-19 در ایران با رویکرد تحلیل اکتشافی داده های مکانی (ESDA)

استفاده از تحلیل های جغرافیایی اپیدمیولوژی کووید-19، جهت شناسایی عوامل جغرافیایی موثر بر شیوع این بیماری می تواند بر سیاست‎ گذاری های بهداشتی جامعه، مبنی بر کنترل روند شیوع این ویروس موثر واقع شود. از این رو، پژوهش حاضر به تحلیل جغرافیایی اپیدمیولوژی ویروس کرونا در کشور پرداخته است.

این تحقیق از نظر روش شناسی، توصیفی-تحلیلی بوده و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای ArcGIS و GeoDa استفاد شد. جامعه آماری تحقیق، شامل تعداد مبتلایان به ویروس کرونا (21638 نفر) در استان های کشور و در محدوده زمانی3 اسفند 1398 الی 3 فروردین 1399 است. داده های مبتلایان به کرونا به تفکیک هر استان وارد نرم افزار ArcGIS شد. جهت نمایش پراکندگی فضایی مبتلایان به کرونا در کشور بر اساس بازه زمانی مذکور از تراکم نقطه ای استفاده شد. سپس با استفاده از ضریب موران پراکنش فضایی آن بررسی شد. همچنین با استفاده از خودهمبستگی فضایی میزان فاصله گسترش شیوع ویروس کرونا در بین استان های کشور تحلیل شد. در نهایت با استفاده از شاخص محلی پیوند فضایی موران تک متغیره، خوشه بندی فضایی استان های کشور بر اساس ویروس کرونا صورت گرفت.

آمارها حاکی از آن است که گروه سنی 21-50 سال، بیشترین درصد مبتلایان به ویروس کرونا را تشکیل می دهند. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که مهمترین عامل انتشار فضایی ویروس کرونا در کشور، فاصله و مجاورت مکانی استان های درگیر با این بیماری است بطوریکه در فاصله 8/383 کیلومتری بین استان های کشور ضریب موران 0/136627 می باشد و نشان دهنده خودهمبستگی مکانی مثبت است. در فاصله 762/6 کیلومتری بین استان ها ضریب موران برابر 0/040246- است که نشان دهنده خودهمبستگی مکانی منفی بوده بدین معنی که از این فاصله به بعد از تعداد مبتلایان به کرونا کاسته می شود. در خوشه بندی فضایی، خوشه HH شامل استان های (تهران، البرز، قم، مازندران، گیلان، قزوین، اصفهان، سمنان، مرکزی و یزد) به عنوان کانون اصلی انتشار فضایی اپیدمی ویروس کرونا شناخته می شوند که باید برای کنترل و کاهش شیوع این ویروس در کشور تمهیدات و محدودیت هایی در زمینه عبور و مرور بین استان های واقع در این خوشه و سایر استان ها اعمال شود. همچنین خوشه LH (شامل استان های گلستان، خراسان رضوی، خراسان شمالی، اردبیل و همدان) به عنوان حلقه پیرامون کانون آسیب می باشند که به لحاظ تعامل فضایی و مجاورت با خوشه  HHباید کنترل های جدی در زمینه ممنوعیت رفت و آمد به آنها صورت بگیرد تا از ادامه گسترش شیوع ویروس کرونا به استان های واقع در خوشه LH جلوگیری شود.

از مهمترین عوامل جغرافیایی موثر بر شیوع ویروس کرونا براساس نظریه پخش فضایی، فاصله و مجاورت مکانی می باشد که مسیولان و برنامه ریزان باید با هوشمندسازی از مراجعه افراد به ادارات و سازمان ها کاسته و با فراهم نمودن زمینه دورکاری، از ادامه روند صعودی شیوع ویروس کرونا در کشور جلوگیری نمایند.