امنیت حج در دوره حکومت فاطمیان از تصرف مصر تا پایان دولت المستنصر بالله (358-487 ق)

دولت فاطمیان، (حک:  297 567ق) پس از فتح مصر در سال  358قمری، به مدت بیش از دو قرن، بر یکی از شاهراه های مهم اعزام حجاج، تسلط و به تبع آن مسئولیت تامین امنیت آن را بر عهده داشت. تسلط بر این شاهراه از این لحاظ اهمیت داشت که دامنه نفوذ و تسلط فاطمیان، علاوه بر مصر، به شام، حجاز و مراسم حج نیز کشیده شد و برای مدت مدیدی این دولت شیعی  اسماعیلی، نفوذ قابل توجهی در برگزاری مراسم حج داشت. در این مقاله با طبقه بندی و تحلیل داده های گردآوری شده از منابع دست اول، کارنامه و عملکرد فاطمیان در مقوله امنیت حج، در مهمترین سال های حکومت آنان، بررسی شده است. طبق یافته های این پژوهش برای این مهم، دو دوره تاریخی را می توان در نظر گرفت. فاطمیان، از تصرف مصر در سال 358قمری تا نیمه دوم حکومت الحاکم بامرالله، (سالهای آغازین قرن پنجم هجری) به دلیل توانایی های نظامی و اقتصادی توانستند با برطرف کردن مشکلات پیشین، امنیت مناسبی را برای حجاج مناطق تحت فرمان خود فراهم کنند؛ اما از اوایل قرن پنجم هجری، به دلایلی چون متزلزل شدن موقعیت آنان در شام، و همچنین بحرانهای اقتصادی و سیاسی، به تدریج از توان آنان برای تامین امنیت حجاج کاسته شد.