شهود عرفانی بین علم حصولی و علم حضوری از دیدگاه ابن عربی

هدف مقاله پیش‌رو این است که رابطه شهود عرفانی و علم حضوری را با توجه به نصوص ابن‌عربی بررسی و نقد کند. ازاین‌رو، سوال آن از این ‌قرار است: آیا دلیلی، به‌ویژه از ابن‌عربی، بر حضوری بودن شهود عرفانی در دست داریم؟ بدیهی است که روش این بحث باید استقرایی، همراه با تحلیل باشد تا همه نصوص مربوطه از لحاظ دلالت، تحلیل و بررسی شود. ضرورت این بحث، به سبب رابطه تنگاتنگ شهود و علم حضوری در ذهن بسیاری از پژوهشگران، آشکار است. پیشنهاد مقاله، با توجه به ضعف شواهد دیگر، این است که حضوری بودن شهود عرفانی را می‌توان از لحاظ تامل در معنای لغوی آن فهمید؛ وگرنه حصولی بودن آن، طبق نظر ابن‌عربی متعین می‌شود؛ ولی نه هر علم حصولی؛ بلکه علم حصولی‌ای که از جنس علم حدسی است. تفسیر شهود به علم حدسی، هم با مفهوم القا سازگار است و هم با دیدگاه عرفای پیش از ابن‌عربی کاملا هماهنگ است.