تاریخچه ی سامانه اطلاعات جغرافیای تاریخی

نبود پژوهش‌های روشمند در جغرافیای تاریخی و آمیختن تاریخ محلی با آن، همواره مورد اعتراض صاحب‌نظران تاریخ در ایران بوده و راه‌حلی برای برون‌رفت از این مشکل هنوز ارایه نشده است. مقاله حاضر می‌کوشد به روش توصیفی تحلیلی به تبیین مساله یادشده پرداخته و سپس از جی‌آی‌اس تاریخی (HGIS) به عنوان راه حلی برای آن سخن گوید. «سامانه اطلاعات جغرافیایی»، از ابزارهای رایانه‌ای نوظهور، در بسیاری از دانش‌ها از جمله زمین‌شناسی، جغرافیا و نقشه‌برداری کاربرد دارد. به تناسب کاربرد این سامانه در علم جغرافیا و با توجه به تلاقی جغرافیا و تاریخ در جغرافیای تاریخی، می‌توان از این ابزار در مطالعات جغرافیایی مربوط به گذشته نیز بهره برد. با این‌همه، اگرچه این سامانه از مدتی پیش در علوم متعددی به کار رفته، تا دهه پایانی سده 20م بسیاری از مورخان و پژوهش‌گران حوزه جغرافیای تاریخی از قابلیت‌های آن در مطالعات تاریخی آگاهی چندانی نداشتند. با آگاهی از ظرفیت این سامانه در تحلیل جغرافیایی گذشته، شاخه ای نو از آن با عنوان سامانه اطلاعات جغرافیایی تاریخی (HGIS) شکل گرفت. سامانه مذکور با ترسیم نقشه های ثابت و پویا و همچنین تصاویر سه‌بعدی و نشان دادن توپوگرافی محل واقعه و عناصر دخیل در آن، جغرافیای رویداد های تاریخی را در برابر دیدگان مورخ مجسم ساخته و بدین وسیله، زمینه را برای پرده برداشتن از زوایای پنهان رخدادهای تاریخی فراهم می‌کند.