ادله ترجیح قرائت کسائی در «عرف بعضه» (تحریم/ 3) و نقش آن در ابهام زدایی از تفسیر آیات

مفسران مسلمان، خاصه مفسران شیعی، همواره در معنا و سبب نزول آیات نخست سوره تحریم اختلاف داشته اند. بیش تر این اختلاف بر سر تفسیر بخشی از آیه 3 یعنی عبارت «عرف بعضه و اعرض عن بعض» بوده است. روایات سبب نزول آیات نخست این سوره نیز به گونه ای نیست که این اختلاف را رفع کند. افزون بر تنوع این روایات و وجود نشانه های جعل و تحریف در بیش تر آن ها، هرگز عبارت فوق در هیچ کدام به روشنی تفسیر نشده است. در این مطالعه می خواهیم از این فرضیه دفاع کنیم که قرایت علی بن حمزه کسایی (د 119ق) از این آیه که شاگرد او و قاری مشهور، ابوبکر شعبه بن عیاش (د 193ق) روایتش کرده، راه گشای فهم و تفسیر این بخش از آیه است. این قرایت هم از نظر سندی، هم از نظر معنایی و تطابق با آیه بر قرایت رایج رجحان دارد. اختیار این قرایت ما را از ابهامات روایات سبب نزول می رهاند؛ روایاتی که گاه راز افشاشده پیامبر (ص) را بشارت زمامداری ابوبکر و عمر، و گاه ولایت امام علی (ع) می شناسانند و به نظر می رسد همه در یک فضای تقابلی شکل گرفته اند. تاکید راویان این قرایت بر این که این قرایت همان قرایت امام علی (ع) است، می تواند حاکی از استناد آن به اهل بیت (ع) تلقی شود.