نقش تشکیک وجود در فهم زبان دین از دیدگاه ملاصدرا

از مسایل مهم حوزه دین پژوهی در دوران معاصر قابل فهم بودن زبان دین است. افرادی که آن را قابل فهم می دانند، در عرفی و همه فهم، یا رازآلود و نمادین بودن آن اختلاف نظر دارند. این مسئله به دلیل توجه ملاصدرا به تفسیر قرآن به وجهی مورد توجه وی نیز قرار گرفته است. ملاصدرا در هستی شناسی تنها وجود را اصیل می داند: به نظر او تنها وجود از واقعیت برخوردار است. وی به تشکیکی بودن وجود قایل است: وجود را حقیقتی واحد و دارای شدت و ضعف می داند وبر شان معرفت بخشی دین تاکید دارد. او بر اساس اصل ذومراتب بودن قرآن، زبان ظاهری ترین لایه ی قرآن را برای حقایقی که در بطن آن نهفته شده، نماد می داند و برای آیات وروایات، به دلیل رمزآلود بودن، ظاهرو باطن، تفسیر و تاویل قایل است و بر این باور است که هر چیزی علاوه بر ظاهر، دارای باطنی است، به گونه ای که ظاهر و باطن دو مرتبه از مراتب آن شیء محسوب می شوند. به نظر او معانی باطنی و ظاهری مغایرت اصولی ندارند، لذا تفسیر مباین با ظاهر قرآن راتفسیر به رای میشمارد. همچنین مقصد «حقیقت» امر واحدی است که از سه طریق وحی (قرآن) و تحلیلات عقلی (برهان) و تهذیب نفس (عرفان) می توان به دریافت آن نایل آمد.