تحلیل گفتمان نهادی و نشانه شناختی محله های سنتی اصفهان مطالعه موردی: محله و حمام علی قلی آقا

شهرها و محله‌های تاریخی و سنتی را می‌توان همچون متنی جامع و منسجم قلمداد کرد که خوانش آن می‌تواند برای شهرها و محله‌های امروزین ما روشنگر شاخصه‌های متعددی باشد. برای دستیابی به خوانش متنی- زبانی از فضای شهری و معمارانه بهره‌گیری از یک روش‌شناسی متناسب از اهمیت بسزایی برخوردار است. تحلیل گفتمان نهادی و سازمانی به همراه نشانه‌شناسی از حوزه‌های بین‌رشته‌ای هستند که هرچند از زبان‌شناسی آغاز شدند ولی امروزه در حوزه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی جایگاه خود را تثبیت کرده‌اند. نوشتار حاضر در پی آن است تا با بهره‌گیری از روش‌شناسی و مفاهیم تحلیل گفتمان نهادی- سازمانی، و هم چنین مفاهیم نشانه شناختی رولان بارت، و بهره گیری از تحلیل هفت‌سطحی معماری نشانه شناختی و گفتمانی مبتنی بر نظر بارت، عناصر موجود در محله های سنتی شهر اصفهان (با تمرکز بر مراکز اجتماعی مرکزمحله علی قلی آقا) را خوانش کند. به واسطه پیوستگی و انسجام نسبی حفظ‌شده در این محله که از بخش‌های مهم محله بزرگ بیدآباد اصفهان است و هم چنین مرمت و احیای بسیاری از بناهای سنتی آن، پژوهش حاضر بر روی این محله متمرکز شده و حمام علی‌قلی‌آقا بنای اصلی است که تحلیل گفتمانی و نشانه‌شناختی آن حجم اصلی تحلیل داده‌های مقاله حاضر را به خود اختصاص داده‌است. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که در محله‌های سنتی اصفهان همچون علی‌قلی‌آقا، مرکزیت محله در حلقه مسجد، حمام و بازار شکل می‌گرفته و بیش ترین سطح اجتماعی شدن در حمام محقق می‌شده‌است. حمام برای تمام سوژه‌ها و بناهای نشان‌دار و بی‌نشان محله امکان دلالت‌های متعدد را فراهم می‌سازد و از این رو بنایی است بسیار موثر در شکل‌گیری نظام نشانه‌ای و گفتمانی یک محله یا شهر.