جذب رقابتی فلزات سنگین (مس، سرب، کادمیوم و نیکل) به وسیله بخش رس خاک های اطراف کارخانه سیمان ایلام

آلودگی خاک و تجمع فلزات سنگین در آن بویژه در مناطق صنعتی یکی از مهم ترین مسایل زیست محیطی است که زندگی گیاهان، حیوانات و انسان را تهدید می نماید. هدف از این پژوهش بررسی جذب فلزات سنگین مس، سرب، کادمیوم و نیکل توسط بخش رس خاک های اطراف کارخانه سیمان ایلام بوده است. با بررسی نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، تصاویر ماهواره ای و بازدیدهای صحرایی، محل حفر خاکرخ ها در منطقه مورد مطالعه تعیین و تعداد 5 خاکرخ در اراضی با کاربری های کشاورزی دیم، جنگل و مرتع حفر شد. نمونه خاک از افق های سطحی و زیرسطحی خاکرخ ها و همچنین از گرد و غبار خروجی کارخانه در ماه های مختلف برداشته و توسط دستگاه جذب اتمی مقدار فلزات سنگین آن اندازه گیری شد. کانی شناسی رسی نمونه های خاک به روش تفرق اشعه ایکس (XRD) انجام شد. برای جداسازی بخش رس از سری الک های استاندارد استفاده شد. نمونه های رس و محلول مخلوط چند فلزی در سه تکرار (21 نمونه)، که در 7 غلظت متفاوت از نمک های نیترات مس، سرب، کادمیوم و نیکل ساخته شده بودند انجام شد. نتایج کانی شناسی نشان داد که که ورمی کولیت، ایلایت، کایولینیت و کلریت در بخش رس ریز و کایولینیت، ایلایت و کلریت در بخش رس درشت اجزای اصلی کانی های رسی را تشکیل می دهند. مقدار فلزات سنگین در نمونه خاک های اطراف کارخانه و همچنین در گرد و غبار خروجی کارخانه کمتر از مقدار استاندارد جهانی بود، بنابراین می توان گفت که کارخانه سیمان ایلام در آلودگی منطقه تاثیر بسزایی نداشته است. نتایج جذب رقابتی نشان داد که در تمامی غلظت ها مقدار جذب سطحی فلز مس توسط بخش رس، زیاد ولی نیکل، کم می باشد اما در غلظت-های بالا (80 و 100 میلی گرم بر لیتر) مقدار جذب سطحی فلزات کادمیوم و سرب کاهش شدیدی را نشان داد. به طور کلی ترتیب مقدار جذب سطحی فلزات سنگین موردمطالعه عبارت است از: مس> سرب> کادمیوم> نیکل.