ارزیابی پایداری محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی محصولات زراعی (مطالعه موردی: شهرستان گرگان)

با توجه به اهمیت مسایل محیط زیستی در کنار ثبات اقتصادی و عدالت اجتماعی، مساله پایداری در کشاورزی اهمیت یافته که از ارکان توسعه پایدار به شمار می آید. در این پژوهش پایداری اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی در مقیاس منطقه ای در شهرستان گرگان با استفاده از روش تصمیم گیری چندمعیاره بررسی گردید. آمار و اطلاعات موردنیاز از مدیریت جهادکشاورزی شهرستان گرگان و تکمیل پرسشنامه از 110 کشاورز به دست آمد. همچنین، برای وزن دهی معیارها و زیرمعیارهای تعیین کننده پایداری از نظرات متخصصان محیط زیست، اقتصادکشاورزی، ترویج کشاورزی، گیاهپزشکی و زراعت استفاده شد. وزن معیارهای پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی بر اساس نظر متخصصان به ترتیب 35/0، 25/0 و 40/0 در پایداری کل در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج، شاخص های کودها، آفت کش ها، مصرف آب، ماشین آلات و سن کشاورزان اثر منفی و تحصیلات، اندازه خانوار، اشتغال زایی کشاورزی، ارزش و حاشیه ناخالص محصول اثر مثبت بر پایداری دارند. سیب زمینی با وزن 276/0 به عنوان محصول پایدارتر انتخاب شد. گندم، برنج و سویا به ترتیب با وزن 249/0، 245/0 و 23/0 در اولویت های بعدی هستند. براساس معیارهای اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی به ترتیب، برنج با نمره 266/0،گندم با نمره 421/0 و سیب-زمینی با 412/0 بالاترین پایداری را داشتند. بعلاوه، پایداری محیط زیستی بیشتر از پایداری اقتصادی و اجتماعی است. بر اساس تحلیل حساسیت عملکرد، پایداری با افزایش وزن معیار محیط زیستی تا سطح 46/0 پایداری گندم افزایش خواهد یافت. همچنین، با افزایش وزن معیارهای اقتصادی و اجتماعی تغییری در اولویت بندی محصولات انجام نمی شود. براساس نتایج، پیشنهاد می شود برای افزایش پایداری ارقامی با عملکرد بالاتر برای محصولات و راهکارهای بیولوژیکی برای دفع آفات استفاده شود.