روابط هدایت الله خان فومنی (گیلانی) با حکومت مرکزی (1170-1200ق/1757-1786م)

سرزمین گیلان، به واسطه موقعیت جغرافیایی اش، از ورود اسلام تا صفویه، همواره تحت فرمان خاندان های حکومتگر محلی بوده و معمولا زیر سلطه مستقیم حکومت مرکزی قرار نداشت. این روند تا پیش از روی کار آمدن صفویان هم چنان ادامه پیدا کرد. فقط در دوره صفوی، شاه عباس اول (حک: 996-1038ق/1588-1629م) با بسط نفوذ و سلطه حکومت مرکزی در گیلان، بساط حکومت های محلی آن را در هم پیچید. از آن پس، امور گیلان توسط کارگزاران و حکمرانان منصوب از طرف حکومت مرکزی اداره می شد. در دوره کریم خان زند (حک: 1163-1193ق/1750-1779م.) نیز هدایت الله خان به حکومت آن ایالت منصوب شد ولی به واسطه علل و عوامل مختلف رابطه او با حکومت مرکزی تغییر یافت. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، برای ارایه پاسخ به این سوال تنظیم شده است که روابط هدایت الله خان گیلانی با حکومت مرکزی چرا و چگونه تغییر یافت؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که  روابط هدایت الله خان با حکومت مرکزی تحت تاثیر عواملی همچون ضعف حکومت مرکزی، توان یابی نظامی حاکم گیلان، برقراری روابط سیاسی و اقتصادی با حکومت های هم جوار متغیر و تابع شرایط بود. حاکم گیلان با توسل به اقدامات سیاسی، نظامی و اقتصادی و سرکوب خوانین محلی  در صدد تلاش برای حفظ موجودیت خود و افراد تحت سرپرستی اش، در مقابل حکومت مرکزی و دیگر مدعیان سیاسی قدرت بود.