تبیین تاثیر تجربه فضایی مساجد بر ترمیم روان (مطالعه موردی مسجد گوهرشاد)

معماری مساجد در ایران یکی از مهم‌ترین کاربری‌هایی است که در طول تاریخ در جهت ترمیم روان، ساخته‌شده و با توجه به اهمیت مقام معنوی این مکان‌ها، موردتوجه زایران از حیث فضایی آرام‌بخش همراه با تجلی باورهای عرفانی بوده است، اما در دوره کنونی در حوزه ساخت مساجد، توجه به مسئله ترمیم و بهبود روان غافل مانده و این امر ناشی از عدم شناخت و پرداخت کافی به آن در پژوهش‌های راهبردی است. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل تجربه فضایی مساجد به‌منظور ترمیم روان مخاطبان آن، در راستای ضرورت بازتولید کیفیت فضایی مساجد تاریخی در مساجد عصر حاضر است و در این راستا از رویکرد کیفی و روش استدلال منطقی که در آن سه قضیه تجربی، تحلیلی و متافیزیکی در جهت راهبرد تحقیق مطرح‌شده‌اند و در نمونه موردی (مسجد گوهرشاد شهر مشهد) استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که کیفیت تجربه فضایی در مسجد گوهرشاد با تنوع ظهور عناصر کالبدی از ابتدا تا انتها و در تک‌تک فضاهای این مسجد مبنی بر دیدگاه آرامش و بهبود ترمیم روان زایر شکل‌گرفته است. ضمن آنکه در تحلیل بنا، به اتکای فهم ترمیم روان از طریق تجربه فضایی، حضور در فضای مسجد و استشمام هوا همراه با بوی نم و باد مطلوب در هماهنگی با دریافت های حسی از فضا بیرونی مسجد، عالمی وصف‌ناپذیر را به نمایش درآورده است که در جهت بهبود درک این عالم وصف‌ناپذیر تناسبات، فرم، مصالح، حرکت از زمین به آسمان، چه در محیط داخلی و چه خارجی، قابل‌درک است.