اثر تنش خشکی بر تغییرات رنگیزه های فتوسنتزی و آنتی‏اکسیدان‏های غیرآنزیمی گونه‏های مختلف گیاه پنبه (Gossypium spp.)

پژوهش حاضر با هدف بررسی پاسخ‏های فیزیولوژیک ژنوتیپ‏های مختلف پنبه به تنش خشکی در سال 94 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرمسار اجرا شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. عامل اصلی ژنوتیپ‏های پنبه (G) شامل ترمز 14 (تتراپلویید، گونه G.barbedense)، بومی سرخه و گرمسار (دیپلویید، گونه G. herbaseum) و ورامین (تتراپلویید، گونه G. hirsutum) در چهار سطح و عامل‏ فرعی شامل تنش خشکی (S در دو سطح؛ عدم تنش یا حفظ رطوبت در حد ظرفیت زراعی و تنش متوسط یا آبیاری در خاک با رطوبت 40 درصد ظرفیت زراعی) و سه زمان نمونه‏برداری (D؛ 7، 14 و 21 روز پس از آخرین آبیاری) بود که به صورت فاکتوریل (S×D) مورد بررسی قرار گرفتند. تنش خشکی محتوای رنگیزه‏های فتوسنتزی شامل انواع کلروفیل و کاروتنوییدها را افزایش می‏دهد. همچنین با اعمال تنش میزان پرولین و قند محلول افزایش یافت. ارقام بومی دیپلویید گرمسار و سرخه از نظر این صفات نسبت به ارقام تتراپلویید ورامین و ترمز 14 برتری نشان دادند. با افزایش فاصله از آخرین آبیاری، میزان آنتی‏اکسیدان‏های غیرآنزیمی شامل پرولین و کاروتنوییدها بیشتر شد. تنش خشکی باعث پراکسیده شدن لیپیدهای غشایی و افزایش میزان مالون‏دی‏آلدیید گردید که در این زمینه نیز ارقام تتراپلویید و تجاری حساس‏تر از ارقام بومی بودند. نتایج نشان می‏دهد که رقم‏های بومی از پتانسیل‏های فیزیولوژیکی گوناگونی برای کاهش اثرات تنش برخوردارند که ترکیب این توانمندی با پتانسیل بالای عملکرد ارقام برتر تجاری می‏تواند به افزایش تولید پنبه در شرایط کم آبی کمک کند.