دینداری و پتانسیل اعتراض سیاسی

مقاله پژوهشی حاضر حول محور این پرسش اصلی سامان گرفت که دینداری فردی چه نقشی در پتانسیل اعتراض سیاسی دارد. ذخیره دانشی قدمای علوم اجتماعی در بسیاری از دیدگاه های جامعه شناختی دلالت بر این پاسخ داشت که چون دین نقشی توجیهی یا حمایتی از سنت های حاکم و نظم موجود را دارد، پس پتانسیل اعتراض سیاسی را کاهش می دهد. باوجود این، برخی دانش پژوهان علوم اجتماعی در سال های اخیر استدلال کرده اند که دین و دینداری می تواند از راه های مختلف و از طریق کانال های متنوعی بر بسیج سیاسی و رفتار اعتراضی تاثیر بگذارد. این کانال های مختلف، یا مکانیسم هایی که از طریق آن ها دین و دینداری می تواند بر رفتار اعتراضی تاثیر بگذارد، در مقاله حاضر تشریح گردیده و سپس، با تفکیک دینداری به دو بعد اصلی «اعتقادات دینی» و «مناسک مذهبی»، استدلال هایی نظری برای معقول سازی دو فرضیه متعارض ارایه شد. اول، اعتقادات دینی پتانسیل اعتراض سیاسی فرد را کاهش می دهد. دوم، مشارکت در مناسک مذهبی باعث افزایش پتانسیل اعتراض سیاسی می شود. درنهایت، فرضیات مزبور با داده های پیمایشی برآمده از نمونه 200نفری از افراد 18 سال به بالای ساکن در شهر تهران مقابله شد تا میزان برازش تجربی شان آشکار شود. نتایج تحقیق در مجموع دلالت بر رد تجربی فرضیات تحقیق داشته و نشان داد که پتانسیل اعتراض سیاسی پاسخ گویان نمونه تحقیق، مستقل از دینداری شان بوده است.