بررسی اثر عوامل توپوگرافی بر شاخص های تنوع گیاهی در مراتع گرادیان ارتفاعی قزل اوزن شهرستان کوثر- اردبیل

در این تحقیق، تغییرات تنوع، غنا، یکنواختی و غالبیت گونه ای گیاهان مرتعی با استفاده از شاخص های شانون-وینر، سیمپسون، منهینیگ، مارگالف و هیل در گرادیان ارتفاعی مراتع قزل اوزن تا ارتفاعات شهرستان کوثر در استان اردبیل بررسی شد. در این گرادیان ارتفاعی هشت رویشگاه از حاشیه رودخانه قزل اوزن تا ارتفاعات انتخاب شدند و در هر رویشگاه  سه ترانسکت 100 متری مستقر شد و سپس در امتداد هر ترانسکت از 10 پلات 1 یا 25 (فقط در سایت دو) مترمربعی نمونه برداری شد. گونه ها از سطح پلات ها جمع آوری، شناسایی و فرم رویشی آن ها تعیین شد و در هر یک از پلات ها، فاکتورهای مربوط به درصد تاج پوشش و تعداد گونه ها ثبت شد. شاخص های تنوع، غنا، یکنواختی و غالبیت گونه ای در سطح کل گیاهان و فرم های رویشی محاسبه شدند و سپس برای مقایسه اختلاف در بین سایت ها از تجزیه واریانس یک طرفه و از آزمون دانکن برای مقایسه میانگین ها استفاده شد. نتایج نشان داد تغییرات ارتفاع، شیب و جهت بر شاخص های تنوع، غنا، یکنواختی و غالبیت در سطح کل گیاهان اثر معنی داری داشته است، اما در سطح فرم های رویشی اثر ارتفاع بر فورب ها و گراس ها معنی دار اما بر بوته ها، بجز غنای منهینگ، معنی دار نبوده، و اثر شیب و جهات جغرافیایی نوسانات زیادی داشته است. نتایج مقایسه مقادیر شاخص ها نشان داد که بیشترین مقدار غالبیت در طبقه ارتفاعی 937-965 متر و شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی در طبقه ارتفاعی 1635-1677 متر برای کل گیاهان مشاهده شد. بیشترین مقدار غالبیت در طبقه شیب 30-45 درصد، شاخص های تنوع و یکنواختی در طبقه 45-60 درصد و غنا در طبقه 0-15 درصد مشاهد شد. همچنین بیشترین مقدار غالبیت در جهت غربی، شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی در جهت شمال شرقی برای کل گیاهان مشاهده شد. به طور کلی می توان بیان کرد که به علت شدت استفاده از مراتع ارتفاعات پایین دست، تنوع و غنای گونه ای کاهش یافته، در صورتی که در ارتفاعات بالاتر به دلیل کاهش جمعیت دام و بهبود شرایط اقلیمی، تنوع گونه ای افزایش یافته است. بنابراین با توجه به نتایج، از تغییرات شاخص های تنوع گونه ای می توان به عنوان معیاری در راستای بهبود وضعیت مراتع منطقه و همچنین اتخاذ برنامه های مدیریتی مناسب بهره گرفت.